Wiele osób nie wyobraża sobie dnia bez wypicia filiżanki aromatycznej kawy. Dodaje nam energii, a także cieszy aromatem i smakiem. Półki sklepowe przyciągają nasz wzrok różnymi markami kawy, ale zwykle nie zastanawiamy się, jak długą przebyła do nas drogę. Jak wygląda proces produkcji? Jakie są najważniejsze odmiany kawy? Jak kształtuje się podaż i popyt na ten produkt rolny?
Trochę legendy, trochę historii
Kawa wywodzi się z Etiopii. Samo słowo „kawa” prawdopodobnie pochodzi od arabskiego „qahwa”, co oznaczałoby „siła, która unosi”. Na temat odkrycia kawy powstały liczne legendy. Najbardziej znana z nich opowiada o pasterzu Kaldim, żyjącym na terenie Wyżyny Abisyńskiej w IX wieku. Wypasając swe kozy, zauważył panujące wśród nich ożywienie. Zaintrygowany niecodziennym zachowaniem kóz, pasterz odkrył krzew o białych kwiatach i czerwonych jagodach. Sam spróbował nowego owocu i poczuł ożywienie oraz jasność umysłu. Niektóre źródła na tym kończą opowieść, ale inne opisują jej dalszy ciąg. Pasterz zaniósł zerwane owoce do pobliskiego klasztoru. Zakonnik, który otrzymał owoce, uznał je za dzieło diabła i wrzucił do paleniska. Wówczas w całym pomieszczeniu zaczął się unosić wspaniały aromat palonej kawy. Zakonnik wydobył wyprażone ziarna, zmiażdżył je i zalał gorącą wodą, w ten sposób przyrządzając sobie napój. Od tej pory się w nim rozsmakował. Napojem tym podzielił się z pozostałymi braćmi, okazał się on też przydatny w czasie długich medytacji. Wkrótce kawa została rozpowszechniona przez kupców w krajach arabskich i stąd historyczna nazwa tego gatunku – arabika. Metoda preparowania ziaren kawy przez prażenie i wytwarzanie z nich napoju została prawdopodobnie wynaleziona w Jemenie. Kawa jest uprawiana od ponad 1000 lat. Do Europy dotarła w XVI wieku. Masowe plantacje kawowca zaczęły zakładać w swych koloniach w XVII i XVIII wieku ówczesne potęgi kolonialne – Holandia, Francja i Portugalia. Początkowo kawa była używką dla elit, ale z czasem stała się dostępna dla szerszej społeczności.
Produkcja kawy
Wielu z nas nie wyobraża sobie rozpoczęcia dnia bez filiżanki kawy. Pijąc ten aromatyczny napój, zwykle nie zastanawiamy się, jak długą drogę przebyły ziarenka kawy, zanim znalazły się w naszej filiżance. Produkcja kawy jest procesem bardzo złożonym, składającym się z kilku etapów.
Kawę uprawia się w regionach strefy tropikalnej między zwrotnikiem Raka a zwrotnikiem Koziorożca – tzw. pasie kawowym, obejmującym kraje Ameryki Środkowej, Południowej, Azji, Afryki i Oceanii.
Źródło: https://planetakawy.pl/
Drzewa kawowe wyrastają z nasion kawowca. Do uprawy wybiera się nasiona wysokiej jakości, najlepiej z drzewek mających nie mniej niż 8 i nie więcej niż 15 lat. Są one zwykle sadzone na dużych grządkach w zaciemnieniu. Po wykiełkowaniu sadzonki są przesadzane z grządek do osobnych donic, gdzie często są podlewane. Gdy rośliny już są wystarczająco duże, są przesadzane do gruntu, zwykle w porze deszczowej, by mogły lepiej się ukorzenić. Posadzone drzewko kawowe wydaje owoce po 3-4 latach. Gdy owoc jest gotowy do zbioru, przybiera czerwony kolor.
Następnym etapem jest zebranie owoców kawowca. Przy zbiorach stosowane są trzy metody. Jedną z nich jest picking. Metoda ta polega na ręcznym zbieraniu owoców. Jest droższa i wymagająca większych nakładów pracy. Czynność ta jest powtarzana, kiedy kolejne partie owoców dojrzewają.
Ręczny zbiór owoców kawy (źródło: mlekiemmalowane.pl)
W drugiej ręcznej metodzie zbierania owoców, zwanej strippingiem, czeka się, aż dojrzeje większość z nich. Owoce zbiera się, potrząsając gałązkami kawowca tak, aby najdojrzalsze z okazów spadały do kosza.
Trzecia metoda polega na jednorazowym zbiorze wszystkich owoców za pomocą maszyn rolniczych. Sposób ten jest najmniej pracochłonny, jednak wśród zebranych owoców znajdują się również niedojrzałe owoce, a także liście i inne części roślin w wyniku uszkodzenia drzewek.
Mechaniczny zbiór kawy (źródło: mlekiemmalowane.pl)
Po zebraniu owoców kolejny etap stanowi obrabianie, a więc oddzielanie ziarna kawowego od miąższu, osnówki i łupiny. W krajach o suchym klimacie i niskiej wilgotności powietrza stosowano niegdyś powszechnie, a obecnie rzadziej, tzw. metodę wschodnioindyjską (na sucho). Zebrane owoce rozkłada się na słomianych matach i suszy przez okres kilku tygodni, od czasu do czasu je odwracając, by zapobiec ich fermentacji. Po pewnym czasie łupiny dają się bez większego trudu oddzielić od ziaren. Obecnie do obróbki ziaren w ten sposób używa się urządzeń, które mechanicznie oddzielają ziarna od miąższu. Metoda ta jest najczęściej stosowana w obróbce ziaren robusty, ale niektóre kraje, w tym Brazylia, Jemen, Etiopia i Sumatra, korzystają z niej też w przypadku arabiki.
Obróbka kawy na sucho (źródło: https://explosia.pl)
Druga metoda obróbki (na mokro) jest krótsza i kosztowniejsza. Wykorzystuje się w niej owoce zebrane w okresie nie dłuższym niż tydzień. Polega na obróbce owoców przez maszyny, w których są one zgniatane, a woda pod wysokim ciśnieniem wypłukuje ziarna z miąższu i łupin. Następnie ziarna są poddawane kilkudniowemu procesowi fermentacji, aby rozkładowi uległa również nierozpuszczalna w wodzie osnówka. Oddzielone w ten sposób ziarna są czyszczone, suszone i polerowane. Kawa wyprodukowana w ten sposób figuruje w sklepach pod nazwą „milds”. Metodę tę stosuje się w wielu krajach, m. in. Kostaryce, Hondurasie, Nikaragui, Ekwadorze, Kenii i Tanzanii.
Obróbka kawy na mokro (źródło: www.thecoffeebeans.gr)
Obróbka „honey” polega na połączeniu metod suchej i mokrej. Ziarna po wyschnięciu są posklejane i budzą skojarzenie z miodem, stąd też pochodzi nazwa.
Tabela 1. Metody produkcji kawy w poszczególnych krajach
Po obróbce ziarna kawy są selekcjonowane, a następnie magazynowane w specjalnych halach. Po trwającym do dwóch lat okresie leżakowania ziarna są wysyłane do importerów. Kolejnym etapem jest produkcja kawy. Ten etap obejmuje palenie, a także opcjonalne mielenie i mieszanie. Zachodzące w trakcie palenia procesy chemiczne (piroliza) powodują zmniejszenie wagi i powiększenie objętości ziaren, a także uwolnienie z nich licznych związków aromatycznych, które składają się na bukiet aromatyczny i smakowy kawy. Proces ten odbywa się w temperaturze od 180 do 250 stopni C. Ostateczny aromat zależy też od długości palenia i wysokości temperatury.
Palenie kawy (źródło: Intercontinental Coffee Trading)
Kolejnym etapem jest mielenie kawy. Oczywiście ma to miejsce, gdy kawa jest przeznaczona w takiej postaci do sprzedaży. Na etapie mieszania natomiast producent łączy ze sobą ziarna kaw pochodzące z różnych regionów świata, aby uzyskać jak najlepszą mieszankę smakową. Kawy jednorodne są spotykane stosunkowo rzadko, co w dużym stopniu wynika ze zbyt gorzkiego lub kwaskowatego posmaku takich kaw.
Rodzaje kawy
Na świecie jest znanych ponad 100 gatunków kawowca, jednak w praktyce najczęściej uprawia się tylko trzy z nich. Są to coffea arabica (arabika), coffea canephora (robusta) oraz coffea liberica (liberika) i excelsa. Te dwie ostatnie są mniej rozpowszechnione. Najbardziej cenioną odmianą jest arabika. Jest to bardzo popularny gatunek kawy (70% sprzedaży na świecie). Arabika jest stosunkowo wymagającym gatunkiem w uprawie. Krzewy tego gatunku lubią rosnąć na stromych zboczach gór na wysokości 800-2000 m n.p.m. Wymagają cienia i dobrego nawodnienia. Ziarna arabiki mają lepsze walory smakowe niż robusta, zawierają też więcej tłuszczów i cukrów, ale jednocześnie znacznie mniej kofeiny. Ziarna tego gatunku zawierają ok. 1,5%, a robusta ok. 2,7% kofeiny. Robusta jest mniej wymagająca w uprawie. Jest uprawiana na wysokościach 200-900 m n.p.m. Ziarna mają kwaskowy posmak. Robusta jest tańsza od arabiki. Jednocześnie cieszy się też coraz większą popularnością. Sprawdza się jako składnik mieszanek, który dodaje energii, a także jako półprodukt do produkcji kawy rozpuszczalnej.
Liberica jest najmniej popularnym gatunkiem. Pochodzi z terenów Afryki. Jest uprawiana w Afryce, na Cejlonie, Jawie i Madagaskarze. Stanowi 1% udziału w rynku kawy.
Tabela 2. Charakterystyka odmian kawy
Arabika obejmuje około 120 odmian. Najbardziej z nich popularne to:
- Mocca – ma mocny posmak czekolady. Pochodzi głównie z Etiopii. Dobrym dodatkiem do tej kawy jest gorzka czekolada.
- Bourbon – jest jedną z najstarszych odmian Arabiki o lekko kwaskowym posmaku z orzechową nutą. Jest chętnie używana do kawowych deserów i espresso.
- Maragogype – jest uprawiana głównie w Meksyku. Ma delikatny smak z lekkim aromatem koniaku.
- Typica – popularna do espresso. Jest uprawiana głównie na Jamajce.
- Mundo Novo – jest mieszanką dwóch odmian – Typica oraz Bourbon. Ma intensywny i wyrazisty smak. Jest często używana do kawy latte.
Kawa jest dostępna w kilku formach: w ziarnach niepalonych (kawa zielona), w ziarnach palonych, mielona i rozpuszczalna.
Warto też wspomnieć o specialty coffee. Tym terminem są określane kawy z małych plantacji, uprawiane tradycyjnymi metodami. Są one oceniane przez certyfikowanych kiperów. W trakcie oceny muszą uzyskać co najmniej 80 pkt (na 100) w skali SCAA (Specialty Coffee Association of America). Około 5% kawy na świecie należy do tego segmentu, pozostałe 95% to kawa przemysłowa, uprawiana na dużych plantacjach i palona w dużych palarniach.
Jak kształtuje się podaż i popyt na ten produkt rolny?
Międzynarodowa Organizacja Kawy (International Coffee Organization) jest w przypadku kawy odpowiednikiem tego, czym jest OPEC dla ropy. Organizacja publikuje regularnie raporty dotyczące rynku kawy. W przypadku kawy podstawową jednostką rozliczeniową jest 60-kilogramowy worek. W swych raportach Międzynarodowa Organizacja Kawy podaje dane w tych jednostkach.
Jak wynika z Tabeli 3, pod uwagę jest brana produkcja arabiki i robusty. O ile produkcja arabiki pozostaje w ostatnich kilku latach na zbliżonym poziomie, ulegając przy tym pewnym wahaniom, tak produkcja robusty systematycznie rośnie. Produkcja kawy łącznie również przejawia tendencję wzrostową, jakkolwiek w ostatnim roku uległa lekkiemu obniżeniu.
Tabela 3. Produkcja kawy na świecie
Niekwestionowanym liderem produkcji kawy jest Ameryka Południowa. Największym producentem kawy niezmiennie jest Brazylia, która zajmuje czołową pozycję na tym rynku już od 150 lat. Duży wpływ na tę wiodącą pozycję ma korzystny klimat panujący w tym kraju, idealnie nadający się do uprawy kawowca.
Drugie miejsce zajmuje Wietnam. Eksport kawy odgrywa bardzo ważną rolę w gospodarce tego kraju.
W pierwszej trójce znajduje się też Kolumbia. Kawa z tego kraju cieszy się dużą popularnością wśród miłośników tego napoju, jednak uprawy w Kolumbii stopniowo zmniejszają się ze względu na niekorzystne zmiany klimatu.
Indonezja ma sprzyjający klimat do uprawy robusty, a także właśnie tam uprawiana jest kopi luwak, która jest jedną z najdroższych odmian kawy.
Tabela 4. 10 największych producentów kawy (w tys. worków 60 kg)
Tabela 5 przedstawia liczbę osób zatrudnionych przy produkcji kawy w wybranych krajach.
Tabela 5. Liczba osób zatrudnionych przy produkcji kawy
Koszty wyprodukowania 1 funta (lb) kawy (ok. 0,45 kg) w wybranych krajach przedstawia tabela 6.
Tabela 6. Koszt produkcji kawy (USD/lb)
Źródło: Caravela
Poniższy wykres przedstawia produkcję kawy na świecie w poszczególnych latach.
Konsumpcja kawy na świecie również rośnie. Najwięcej kawy konsumuje się w Europie. Na drugim miejscu jest Azja, gdzie również widać tendencję wzrostową. Kolejne miejsce zajmuje Ameryka Północna. Najmniej kawy konsumuje się w Meksyku i Ameryce Środkowej oraz w krajach afrykańskich. Konsumpcję kawy na świecie przedstawia tabela 7.
Tabela 7. Konsumpcja kawy na świecie
Źródło: International Coffee Organization
Źródło: Statista
Jak wynika z tabeli 8, dotychczasowa produkcja zaspokaja w pełni popyt, a nawet są nadwyżki. W ostatnich latach jedynie w 2015 r. produkcja była niższa niż popyt. Na ograniczenie produkcji wpłynęła sytuacja w Wietnamie, który jest drugim największym eksporterem kawy.
Tabela 8. Światowy bilans podaży/popytu (w tys. worków 60 kg)
Źródło: International Coffee Organization
Według najnowszego raportu Międzynarodowej Organizacji Kawy (International Coffee Organization) eksport kawy na świecie w maju 2020 r. wyniósł 10,49 milionów worków w porównaniu do 12,28 mln w maju 2019 r. Eksport w pierwszych 8 miesiącach roku kawowego 2019/2020 (październik-maj) uległ obniżeniu o 4,7% do poziomu 83,8 mln worków w porównaniu do 87,96 mln w analogicznym okresie poprzedniego roku.
W okresie ostatnich 12 miesięcy, zakończonym w maju 2020 r., eksport arabiki wyniósł 80,07 mln worków w porównaniu do 82,94 mln rok wcześniej. W tym czasie eksport robusty wzrósł do 47,58 mln worków w porównaniu do 46,44 mln worków przed rokiem.
Raporty dotyczące rynku kawy są publikowane przez International Coffee Organization pod linkiem:
W lutym Capital.com przedstawił prognozę dotyczącą rynku kawy. Przewiduje się, że w 2020 r. światowa konsumpcja kawy osiągnie rekordowy poziom 167,9 mln worków kawy 60 kg (wzrost o 1%), a całkowita światowa produkcja wyniesie 169,1 mln worków (spadek o 1,5%). Analitycy spodziewają się, że na światowym rynku kawy nastąpi zmiana z warunków nadmiernej podaży na produkcję niemal równoważącą popyt.
Ze względu na pandemię koronawirusa pogorszyła się sytuacja w rolnictwie. Wiele osób z powodu kwarantanny musiało opuścić plantacje. Przewidywana wcześniej niewielka nadwyżka popytu nad podażą miała być zrównoważona przez zapasy magazynów z poprzednich lat. Według danych Green Coffee Association, wolumen zapasów niepalonych ziaren w USA w marcu spadł do najniższego poziomu od 4 lat.
Chcesz poznać instrumenty finansowe za pomocą, których możesz inwestować na rynku kawy? Zapraszamy do lektury artykułu Darka Dziducha: Kawa na ławę w temacie inwestycji - jak zarobić na kawie? 5 sposobów dla każdego
Źródła:
http://www.ico.org/
http://kawowy.info/poznaj-rodzaje-i-gatunki-kawy/
http://www.magazyn-hamag.pl/artykul/rodzaje-kawy-ziarnistej-ktory-gatunek-wybrac-12543.html
http://www.kawa-z-mlekiem.pl/o-kawie/47/etapy-produkcji-kawy-od-nasiona-do-kubka-kawy-czesc-1
https://sites.google.com/site/wyspakawy/etapy-produkcji
https://www.manufakturakawy.com/oto-kraje-w-ktorych-produkuje-sie-kawe/
https://surowcowe.info/kawa/
https://planetakawy.pl/historia-kawy
https://elevencoffees.com/top-coffee-producing-countries/
https://perfectdailygrind.com/2018/07/this-is-how-much-it-costs-to-produce-coffee-across-latin-america/
https://capital.com/pl/prognoza-cen-kawy
https://forsal.pl/artykuly/1471815,kawowe-zniwa-w-ameryce-poludniowej-zagrozone-przez-covid-19.html
Komentarze
Sortuj według: Najistotniejsze
Nie ma jeszcze komentarzy. Skomentuj jako pierwszy i rozpocznij dyskusję