Rynek finansowy w Stanach Zjednoczonych jest nie tylko największym, ale i najbardziej rozbudowanym i różnorodnym. Jego kontrola i regulacją zajmuje się wiele niezależnych od siebie federalnych agencji. W drugiej części cyklu poświęconego amerykańskim jednostkom nadzoru finansowego przyjrzymy się Commodity Futures Trading Commission (CFTC), kontrolującej wyjątkowo rozbudowany rynek instrumentów pochodnych.
Czytaj także: SEC: Kto i w jaki sposób kontroluje najważniejszy rynek finansowy świata?
Zanim powstało CFTC
Kontrakty futures są obecne na amerykańskim rynku finansowym znacznie dłużej niż agencja, która zajmuje się ich regulacją. Pierwsze futuresy pojawiły się na giełdzie Chicago Board of Trade (CBOT), która notabene obecnie znana jest pod nazwą CME, już w 1864 r. Były to kontrakty na surowce rolne, początkowo głównie na różne rodzaje zboża oraz kukurydzę.
Pierwsze rządowe regulacje w zakresie kontraktów futures wprowadzono w 1922 r. w ramach ustawy Grain Futures Act, na mocy której powołano również pierwszy organ kontrolny, będący protoplastą CFTC - Grain Futures Administration. Ustawa miała na celu m.in. zniesienie ograniczeń handlu futuresami na surowce rolne w różnych stanach. W 1936 r. powołano do życia kolejną agencję rządową, mającą kontrolować rynek kontraktów rolnych - Commodity Exchange Authority.
Warto dodać, że początkowo kontrakty futures służyły do hedgingu, rozumianego jako zmniejszanie ryzyka przy transakcjach na konkretnym instrumencie bazowym (początkowo głównie na płodach rolnych). Później jednak (jak i obecnie) futuresy zaczęły pełnić funkcję w głównej mierze spekulacyjną.
Obraz rynku kontraktów futures zbliżony do dzisiejszego zaczął kształtować się od lat 70. XX w., kiedy to w 1972 r. pojawiły się pierwsze futuresy ściśle związane z rynkiem finansowym. Wtedy właśnie giełda CME utworzyła zależną od siebie spółkę o nazwie International Monetary Market (IMM), na której rozpoczęto oferować kontrakty futures na waluty oraz na stopy procentowe z kwartalnym okresem wygaśnięcia. Później do grona najpopularniejszych kontraktów futures dołączyły również te na indeksy giełdowe.
Powstała w 1936 r. Commodity Exchange Authority, zgodnie ze swoja nazwą zajmowała się regulacją rynku kontraktów towarowych, co od lat 70. nie przystawało już do różnorodnej oferty futuresów powiązanych również z rynkiem walutowym i papierów wartościowych.
Dlatego też w 1974 r. Kongres Stanów Zjednoczonych przegłosował Commodity Futures Trading Commission Act, na mocy którego kompetencje regulacyjne i kontrolne wobec rynku kontraktów futures w USA przejęła nowa niezależna rządowa agencja - CFTC.
Pierwsza strona dokumentu Commodity Futures Trading Commission Act of 1974
Czym zajmuje się CFTC?
Najprościej mówiąc, podstawową rolą CFTC jest promowanie bezpiecznego, transparentnego, wiarygodnego i konkurencyjnego rynku finansowego poprzez działania regulacyjne oraz kontrolę. Rola ta jest identyczna jak w przypadku SEC, jednakże zamiast do giełd papierów wartościowych, odnosi się ona do giełd oraz brokerów oferujących instrumenty pochodne (derywaty), takie jak m.in. kontrakty terminowe (futures, forward), swapy oraz mniej popularne opcje finansowe. CFTC nadzoruje również rynek walutowy forex na poziomie brokerów instytucjonalnych, jak i detalicznych.
W dużym uproszczeniu można powiedzieć, że jeśli SEC zajmuje się głównie ochroną inwestorów indywidualnych, tak CFTC dba o uczciwe relacje pomiędzy inwestorami instytucjonalnymi i dostawcami usług.
CFTC, podobnie jak SEC, jest niezależną agencja rządową, której siedziba znajduje się w Waszyngtonie, łącznie zatrudniając we wszystkich pięciu placówkach ponad 400 urzędników.
Agencja składa się z pięciu członków Komisji, zatwierdzanych na pięcioletnią kadencję przez prezydenta USA, z których jeden pełni rolę prezesa. Aby zachować względny pluralizm, maksymalnie trzech członków może pochodzić z tej samej partii politycznej.
CFTC posiada kila działów, które mają konkretne zadania i funkcje:
- Dział dealerów swapów walutowych oraz nadzoru brokerów: jak sama nazwa wskazuje, dział ten zajmuje się regulacją rynku swapów walutowych, a także pośredników operujących na rynku instrumentów pochodnych związanych z forex
- Dział zarządzania ryzykiem i rozliczeń: zajmuje się kontrolą podmiotów rozliczających handel instrumentami pochodnymi, w tym m.in. izb rozliczeniowych giełd, nakładając na nie obowiązki informacyjne dotyczące np. wysokości obrotu i pozycji zawieranych przez inwestorów
- Dział nadzoru rynkowego: dział ten posiada uprawnienia do prowadzenie kontroli, dochodzeń oraz wysyłania wezwań do udzielenia informacji (nag. subpoenas) giełd, sposobu rozliczeń oraz produktów inwestycyjnych, będących derywatami. Co istotne, dział nadzoru CFTC może wysyłać wezwania do udzielenia informacji również do podmiotów, które nie są przez niego prawnie regulowane, jak miało to miejsce m.in. w styczniu 2018 r. w stosunku do giełdy kryptowalut Bitfinex, która nie tylko nie jest regulowana przez CFTC, ale również nie jest zarejestrowana w USA.
- Dział egzekucji: prowadzi on ścisłą współpracę z działem nadzoru, przeprowadzając dochodzenia w sprawie naruszeń związanych z oferowaniem, bądź reklamowaniem instrumentów pochodnych. W razie potrzeby wnosi również oskarżenia do Departamentu Sprawiedliwości. W ramach swoich kompetencji ma również prawo do nałożenia kary na regulowany podmiot. Najwyższa jak dotąd sankcja finansowa została nałożona w styczniu 2016 r. na BC Capital Group - ponad 490 mln dolarów.
- Biuro sygnalisty (ang. whistleblower): najnowszy dział CFTC, założony w 2012 r. Jego funkcją jest zbieranie informacji od sygnalistów na temat ewentualnych nadużyć na rynku instrumentów pochodnych. Sygnaliści mogą otrzymać wynagrodzenie od CFTC za przekazanie informacji o sprawie, w której sankcje przekroczą 1 mln dolarów. Wynagrodzenie waha się w granicach od 10 do 30 procent nałożonych sankcji.
W 2002 r. na rynek zostały wprowadzone nowe produkty finansowe - kontrakty futures na pojedyncze spółki akcyjne (ang. single-stock futures), co poprzedziła ustawa z 2000 r., która precyzyjnie podzieliła kompetencje regulacyjne wobec futuresów nowego typu pomiędzy CFTC a SEC, po niemal dwudziestu latach braku konsensusu w tej sprawie.
Najnowszym rodzajem kontraktów terminowych są futuresy na bitcoina (BTC), które zostały zatwierdzone przez CFTC w grudniu 2017 r. i są dostępne na giełdach CME oraz Cboe.
Czytaj także: Prezes CFTC: „Bitcoin jest potrzebny, bo 2/3 walut narodowych jest nic niewarta”
