Pasywa w bilansie spółki - kapitał własny i obcy, zobowiązania i rezerwy spółki

Każde przedsiębiorstwo ma jakiś majątek, konkretne aktywa, zarówno materialne, jak i niematerialne, trwałe i obrotowe i długo tak mógłbym je wymieniać. Ale równie ważne, jeśli nie ważniejsze jest nie to co spółka posiada, ale skąd wzięła na to pieniądze i ile z tego rzeczywiście należy do niej.

 

 

Pasywa w bilansie spółki

Zaczynamy kolejny odcinek naszej serii “Jak analizować spółki”, której partnerami są Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie i Biuro Maklerskie Alior Banku. W siódmym odcinku pozostajemy przy bilansie spółki, ale od tej drugiej strony, czyli pasywów. 

Przypomnę tylko, że w bilansie mamy podstawowy podział na aktywa, czyli składniki majątku przedsiębiorstwa, które znajdują się pod jego kontrolą oraz pasywa, czyli źródła finansowania aktywów. Pasywa mówią nam o tym skąd spółka ma pieniądze na to, co wykazuje jako składniki swojego majątku. Pasywa dzielimy na kapitały własne, czyli to co rzeczywiście spółka posiada oraz kapitały obce - zobowiązania i rezerwy na zobowiązania (krótkoterminowe i długoterminowe), natomiast do samego podziału pasywów i do tego, co spółki w nich wykazują przejdę za chwilę.

Oczywiście, trzeba pamiętać, że wartość wykazywanych aktywów musi być równa wartości pasywów, co jest związane z zasadą równowagi bilansowej.

Jeśli natomiast chodzi o kolejność pasywów w bilansie spółki, to są one uszeregowane wg kolejności ich spłaty (od najmniej do najbardziej pilnych). Dlatego też po stronie pasywów w bilansie zawsze na samym początku pojawiają się kapitały własne, czyli pasywa których spółka nie musi nikomu zwracać. Potem w bilansie po stronie pasywów pojawiają się rezerwy na zobowiązania, a następnie zobowiązania długoterminowe, a po nich zobowiązania krótkoterminowe, czyli te z terminem spłaty do 12 miesięcy liczonym od dnia sporządzenia bilansu.

 

Struktura pasywów w bilansie spółki

I tutaj już poniekąd wspomniałem o tym, co znajduje się po stronie pasywów spółki w bilansie. Na samym początku podawane są własne źródła pochodzenia majątku, czyli kapitały własne, które dzielą się na sześć podstawowych podkategorii:

• kapitał zakładowy spółki, czyli kwota wpłacona przez jej akcjonariuszy za nabyte akcje, która jest stała (chyba, że dojdzie do podniesienia kapitału zakładowego np. przez emisję nowych akcji) i dzieli się na akcje o równej wartości nominalnej. Kapitał zakładowy jest wpisany w statucie spółki i w żadnym wypadku nie można mylić go z kapitalizacją spółki, czyli aktualną rynkową wyceną wszystkich wyemitowanych akcji
• kapitał zapasowy spółki (nie mylić z zapasami!), który zgodnie ze swoją definicją ma służyć m.in. do pokrycia ewentualnych strat finansowych w przyszłości i gwarantować stabilność spółki. Na kapitał zapasowy co roku powinno być przeznaczane co najmniej 8% zysku netto z danego roku obrotowego, aż do momentu gdy jego wartość będzie stanowić 1/3 kapitału zakładowego. Do kapitału zapasowego zalicza się też nadwyżkę ze sprzedaży akcji, która jest obliczana na podstawie różnicy między ceną emisyjną akcji, a ich ceną nominalną (uwzględniając też koszty samej emisji). Załóżmy, że spółka wyemitowała akcje z ceną nominalną 10 groszy za sztukę, a ich cena emisyjna emisyjna (czyli ta, po której były sprzedawane) wynosiła 15 PLN. Nadwyżka z każdej takiej sprzedanej akcji wynosi 14,90 PLN (minus koszty emisji) i zalicza się ją do kapitału zapasowego. Spółki, które publikują sprawozdania zgodnie z MSSF będą zazwyczaj tę nadwyżkę pokazywać jako osobną podkategorię po stronie kapitałów własnych, obok kapitału zapasowego.
• dalej mamy kapitał z aktualizacji wyceny środków trwałych, wartości niematerialnych i prawnych. Taką aktualizację najczęściej przeprowadza się np. z powodu inflacji, gdy np. wartość nieruchomości należących do spółki rośnie (czyli rośnie wartość aktywów i tym samym pasywów)
• pozostałe kapitały rezerwowe mogą służyć spółce np. do wypłaty stabilnej dywidendy w kolejnych latach (na wypadek strat lub mniejszego zysku), w przypadku spółek, które prowadziły emisję akcji, ale na dzień bilansowy sąd nie wydał postanowienia o zwiększeniu kapitału zakładowego, to kwota nowej emisji pojawi się właśnie w pozostałych kapitałach rezerwowych
• niepodzielony (zatrzymany) zysk lub niepokryta strata z lat ubiegłych: oczywiście zysk powiększa wartość kapitału własnego, a strata go pomniejsza
• możemy spotkać się też z pozycją odpisy z zysku netto w ciągu roku obrotowego, która zawsze pomniejsza wartość kapitału własnego i występuje wtedy, gdy spółka wypłaca zaliczkę na poczet dywidendy przed zamknięciem konkretnego roku obrotowego (do takich spółek z GPW zaliczają się m.in. Grupa Żywiec, iFirma czy Archicom).

 

Kapitał obcy spółki w bilansie

To by było na tyle, jeśli chodzi o kapitał własny spółki. W kolejnej części bilansu po stronie pasywów znajdziemy wykaz składników kapitału obcego, czyli zobowiązania i rezerwy spółki.

Zacznijmy od tego, że zobowiązania to coś, co spółka będzie musiała w przyszłości spłacić lub pokryć w inny sposób (np. emisją nowych akcji), a rezerwy na zobowiązania to takie obciążenia finansowe, których wartość i termin spłaty nie są pewne i możliwe do precyzyjnego ustalenia. Takie rezerwy są tworzone przez spółkę np. na podatek dochodowy czy na świadczenia emerytalne. Pozostałe rezerwy mogą być tworzone np. na poczet operacji gospodarczych w toku (operacji kredytowych, poręczeń czy postępowań sądowych) 

• w dalszej części bilansu po stronie pasywów znajdziemy zobowiązania długoterminowe, czyli takie, których termin spłaty jest dłuższy niż 12 miesięcy od dnia bilansowego. Znajdziemy tu kredyty, pożyczki i wyemitowane dłużne papiery wartościowe (obligacje korporacyjne), a oprócz tego również zobowiązania z tytułu leasingu czy nabycia udziałów w innych jednostkach z grupy kapitałowej. Warto zajrzeć do noty objaśniającej, która wyszczególnia strukturę zobowiązań długoterminowych, bo tam spółki opisują jakie kredyty i na jakich warunkach zaciągnęły, informują też m.in. o wyemitowanych obligacjach korporacyjnych.
• zobowiązania krótkoterminowe, to te z terminem uregulowania krótszym niż 12 miesięcy. Znajdziemy tutaj zobowiązania z tytułu dostaw i usług (bez względu na to jaki jest ich termin zapadalności, zawsze są zobowiązaniami krótkoterminowymi), umów z klientami czy pożyczki i kredyty obrotowe. Tutaj też warto wejść w noty objaśniające, żeby zobaczyć jaki jest termin spłaty konkretnych zobowiązań i co dokładnie się na nie składa
• ostatnim elementem kapitałów obcych są rozliczenia międzyokresowe, które można określić jako rezerwy na przyszłe wydatki, np. niefakturowane dostawy czy usługi

 

I tak właśnie wygląda struktura pasywów w bilansie spółki - suma bilansowa pasywów to łączna wartość kapitału własnego i obcego. I tak jak wspomniałem wcześniej - jej wartość musi być równa sumie bilansowej aktywów. 

Skoro wiemy już co jest w środku bilansu spółki, to warto byłoby się zastanowić co my, jako inwestorzy indywidualni, możemy z tego w ogóle wyciągnąć i na co powinniśmy zwracać uwagę. Co możemy traktować jako sygnał ostrzegawczy, a z drugiej strony jaki układ aktywów i pasywów spółki świadczy o jej mocnej kondycji finansowej? Tym tematem zajmę się w kolejnej lekcji kursu Jak analizować spółki.