Zgodnie z danymi opublikowanymi przez GUS realna dynamika inwestycji przedsiębiorstw zatrudniających co najmniej 50 osób zwiększyła się w III kw. do 13,3% r/r wobec 12,9% w II kw. Wzrost dynamiki inwestycji przedsiębiorstw 50+ był ważnym czynnikiem ograniczającym skalę spowolnienia wzrostu nakładów brutto na środki trwałe w całej gospodarce pomiędzy II i III kw. (patrz powyżej). Poniżej analizujemy główne tendencje w ramach aktywności inwestycyjnej średnich i dużych przedsiębiorstw.
Wzrost realnej dynamiki nakładów przedsiębiorstw pomiędzy II i III kw. wynikał z wyższego wkładu inwestycji w kategorii „budynki i budowle”. Niemniej jednak tempo wzrostu nakładów w tej kategorii (4,0%) kształtowało się w III kw. wyraźnie poniżej dynamik odnotowanych w pozostałych dwóch głównych segmentach inwestycji: „maszyny, urządzenia techniczne i narzędzia” oraz „środki transportu”. Dynamiki we wspomnianych dwóch kategoriach ukształtowały się w III kw., podobnie jak w II kw., na poziomie zbliżonym do 20% r/r i były głównym motorem inwestycji przedsiębiorstw 50+. Taka struktura może sygnalizować, że firmy wciąż inwestowały głównie w modernizację istniejących środków trwałych, a w mniejszym stopniu ich nakłady były ukierunkowane na zwiększenie mocy wytwórczych.
Taką ocenę potwierdza również utrzymujący się w ostatnich kwartałach niski stopień wykorzystania mocy produkcyjnych w przetwórstwie. Według danych GUS, odsezonowane wykorzystanie mocy wytwórczych w przetwórstwie wyniosło w III kw. 77,8% wobec 78,4% w IV kw. i było najniższe od III kw. 2020 r. Oznacza to, że obecnie firmy nie zderzają się z barierą w postaci wysokiego stopnia wykorzystania mocy wytwórczych, która w przeszłości była głównym czynnikiem skłaniającym firmy do zwiększenia nakładów inwestycyjnych.
Poza przytoczonymi powyżej danymi, pozostałe informacje nt. inwestycji podawane są w ujęciu nominalnym (tj. w cenach bieżących), a nie realnym (tj. cenach stałych). Z uwagi na odnotowywany obecnie szybki wzrost cen nakładów inwestycyjnych takie ujęcie utrudnia wnioskowanie nt. tendencji w aktywności inwestycyjnej. Tym samym samodzielnie urealniliśmy (przekształciliśmy) surowe dane nominalne na realne z użyciem deflatora dla inwestycji ogółem. Takie podejście jest pewnym przybliżeniem, jednak lepiej oddaje rzeczywistą sytuację, niż wnioskowanie na podstawie danych nominalnych. Analizując tendencje w poszczególnych branżach, ożywienie realnych inwestycji w III kw. zmaterializowało się głównie dzięki wyższemu wkładowi (o 2,7 pkt. proc.) inwestycji przedsiębiorstw z sektora usług.
Ocena tendencji w zakresie inwestycji wymaga przenalizowania wzrostu nakładów na środki trwałe według formy własności przedsiębiorstw. W tym celu posłużyliśmy się danymi z bazy PONT Info. Informacje zawarte w bazie danych oparte są na pełnych, oficjalnych danych GUS zawartych w sprawozdaniach F-01 wypełnianych przez przedsiębiorstwa reprezentujące poszczególne działy gospodarki. Zgodnie z danymi PONT Info, do wzrostu dynamiki przedsiębiorstw 50+ w III kw. przyczyniło się przede wszystkim ożywienie inwestycji firm prywatnych zagranicznych (o 1,8 pkt. proc.). Inwestycje przedsiębiorstw kontrolowanych przez jednostki sektora publicznego (firmy z dominującym udziałem tego sektora w kapitale przedsiębiorstwa) również były czynnikiem dynamizującym wzrost nakładów ogółem (o 0,5 pkt. proc.). Wkład inwestycji krajowych przedsiębiorstw prywatnych nieznacznie zmniejszył się pomiędzy II kw. i III kw. Warto jednak zwrócić uwagę, że aktywność inwestycyjna krajowych firmach prywatnych nadal była wysoka (roczne tempo wzrostu powyżej 20% w okresie II kw. – III kw.), jednak nie była czynnikiem dynamizującym wzrost inwestycji ogółem. Dane wskazują zatem na szeroki zakres ożywienia inwestycyjnego w III kw. br. pod względem formy własności przedsiębiorstw.
W tym kontekście warto również przywołać dane Polskiej Agencji Inwestycji i Handlu (PAiH). W I poł. 2023 r. deklarowana przez PAIH wartość sfinalizowanych (zaplanowanych) zagranicznych projektów inwestycyjnych była rekordowo wysoka i wyniosła 4,9 mld EUR. Te projekty inwestycyjne będą realizowane w kolejnych kwartałach wspierając aktywność inwestycyjną firm z zagranicznym kapitałem. Ważnym źródłem informacji w kontekście oceny perspektyw kształtowania się inwestycji w kolejnych kwartałach są również wyniki badania koniunktury NBP (tzw. Szybki Monitoring). Zgodnie z październikową edycją badania, wskaźnik planowanej zmiany skali nakładów na środki trwałe w perspektywie kwartału zwiększył się pomiędzy III i IV kw. br., co sugeruje kontynuację ożywienia inwestycji również w IV kw. Warto jednak zwrócić uwagę, że Szybki Monitoring sygnalizuje, że klimat inwestycyjny wśród firm jest zróżnicowany. Słabym nastrojom w średnich przedsiębiorstwach towarzyszy optymizm w grupie największych firm.
Kolejnym wskaźnikiem, który jest pomocny w ocenie przyszłych tendencji w zakresie nakładów inwestycyjnych firm jest tzw. łączna wartość kosztorysowa inwestycji rozpoczętych. Jest to wartość nakładów na środki trwałe rozpoczynanych w okresie sprawozdawczym wynikająca z dokumentacji projektowokosztorysowej. Na podstawie historycznych danych można zauważyć, że dynamika wartości kosztorysowej inwestycji rozpoczętych wyprzedzała zmiany w kształtowaniu się tempa wzrostu inwestycji przedsiębiorstw 50+ o około dwa trzy kwartały. Należy jednak pamiętać, że zależność ta osłabiła się w ostatnich trzech latach. W pierwszych trzech kwartałach br. nominalna dynamika kosztorysowej wartości inwestycji rozpoczętych wyraźnie obniżyła się (do przeciętnie 4,5% wobec 90,9% r/r w IV kw. 2022 r.). Uważamy, że jest to czynnik sygnalizujący wyraźne spowolnienie w inwestycjach przedsiębiorstw w 2024 r.
Biorąc pod uwagę efekty wysokiej bazy z 2023 r. w zakresie kształtowania się nakładów przedsiębiorstw oraz spadek kosztorysowej wartości inwestycji odnotowany w III kw. br. oczekujemy obniżenia dynamiki nakładów brutto na środki trwałe przedsiębiorstw w 2024 r. Ponadto, w związku z wolniejszą absorbcją środków unijnych (pauza pomiędzy dwiema 7-lenimi perspektywami finansowymi) uważamy, że w 2024 r. odnotujemy spadek inwestycji publicznych w ujęciu r/r. Uruchomienie programu Bezpieczny Kredyt 2% w br., poprzez efekty wysokiej bazy, przyczyni się do obniżenia tempa wzrostu inwestycji gospodarstw domowych w 2024 r. Podsumowując, uważamy, że przyszły rok będzie dołkiem ożywienia inwestycyjnego. Podtrzymujemy tym samym naszą prognozę spadku dynamiki inwestycji ogółem do 2,7% w 2024 r. z 7,9% w 2023 r. Ponownego ożywienia inwestycyjnego spodziewamy się w 2025 r. wraz z ze zwiększonymi inwestycjami publicznymi, a także zwiększonymi nakładami inwestycyjnymi firm, powiązanymi z transformacją energetyczną (por. MAKROmapa z 27.11.2023). Dodatkowo malejąca podaż pracy będzie czynnikiem pobudzającym inwestycje firm w robotyzację i automatyzację procesu produkcji.
