Każda osoba, która za swój cel uznaję, zostanie dumnie brzmiącym „inwestorem giełdowym”, powinna posiadać niezbędne zaplecze edukacyjne. Jednak bardzo często bywa tak, iż początkujący inwestor tego atutu, nie tyle nie posiada, ile nawet nie próbuje zdobyć. Wieczna hossa, nadmuchany NewConnect czy szczęście nowicjusza to tylko niektóre aspekty, które sprawiają, że edukacja giełdowa nie jest czymś popularnym. Dlatego w tym artykule spróbuję w niewielkim stopniu przybliżyć wiedzę niezbędną dla inwestorów. Szeroka wiedza o rynku jest niebywałym atutem w walce z indeksami giełdowymi. Chcesz inwestować rozsądnie? Twoim celem jest lokowanie kapitału oparte twardych, niezachwianych fundamentach? To jest miejsce dla Ciebie. Podstawy, drogi inwestorze! W tym artykule dowiesz się wszystko to, co powinieneś wiedzieć na temat bonów skarbowych.
Instrumentem dłużnym określa się papier wartościowy będący dowodem finansowego zobowiązania pomiędzy dwoma stronami: zaciągającym zobowiązanie a nabywcą danego papieru wartościowego dłużnego. Osoba bądź podmiot, która zaciągnęła dług, zobowiązuje się do zwrócenia w wyznaczonym terminie określonej kwoty wraz z odsetkami. Do takich instrumentów zaliczamy:
Bonami skarbowymi (ang. tresury bills) są papiery wartościowe emitowane przez Skarb Państwa lub inaczej, są to krótkoterminowe papiery dłużne emitowane przez rząd. Dlatego często nazywane są dłużnymi papierami wartościowymi skarbu państwa lub wekslami skarbowymi. Należą do najbardziej płynnych instrumentów rynku pieniężnego. Są papierami na okaziciela (oznacza to, że aktualny posesor jest ich właścicielem – nie wskazują bezpośrednio, kto jest ich posiadaczem). Bony skarbowe mają wartość nominalną równą 10 000 zł. Termin ich zapadalności wynosi od 1 do 90 dni lub od 1 tygodnia do 52 tygodni. Cechą charakterystyczną bonów skarbowych jest bardzo niski stopień ryzyka przy jednocześnie minimalnej stopie zwrotu. Należą do instrumentów o charakterze dyskontowym. Oznacza to, że posiadają stałe oprocentowanie, a sprzedawane są z tzw. dyskontem, czyli różnicą między ceną zakupu a wartością nominalną bonu (przychód z bonów skarbowych wynika z różnicy między ceną zakupu a ceną wykupu emitenta). To, ile wynosi cena zakupu, zależne jest od wysokości rocznej stopy dyskonta wraz z terminem wykupu. Ich rentowność wyliczana jest na bazie 360 dni w roku. Należą do instrumentów hurtowych (blokowych).
W Polsce emitentem bonów jest minister finansów. Jednak jest to dość umowne, gdyż organem odpowiedzialnym za techniczne aspekty emisji jest NBP, czyli Narodowy Bank Polski (NBP w przypadku „pośredniczenia” przy emisji bonów jest tzw. agentem emisji). Polskie bony skarbowe nie posiadają fizycznej postaci - powstają w formie specjalnego zapisu elektronicznego, czyli w tzw. postaci zdematerializowanej. Bony rejestrowane są na rachunkach bonów skarbowych i kontach depozytowych bonów skarbowych. Te rachunki prowadzone są w ramach CBBS czyli Centralnego Rejestru Bonów Skarbowych.
W Polsce powrót do systematycznej emisji bonów skarbowych miał miejsce w 1991 roku. Do roku 1995 bony posiadały fizyczną formę.
Rysunek 1. Złoty bon skarbowy wyemitowany w 1923 r., seria IIA
Rysunek 2. Złoty bon skarbowy wyemitowany w 1923 r., seria 1A
Dłużne papiery wartościowe skarbu państwa można nabyć na rynku pierwotnym oraz wtórnym. Są przedmiotem obrotu na rynku międzybankowym.
Pierwszym i najbardziej powszechnym sposobem zakupu bonów skarbowych jest przetarg na rynku pierwotnym ogłaszany przez NBP. W tym przypadku nabywcą tego papieru wartościowego mogą być podmioty będące tzw. dealerami skarbowych papierów wartościowych (DSPW).
Z powyższymi podmiotami minister finansów zawarł umowę, która przyznaje im prawo do składania przetargowych ofert. Wybór tych instytucji nie jest przypadkowy. NBP wybiera członków DSPW wśród kandydatów, którzy sami zadeklarowali chęć pełnienia tych funkcji oraz którzy spełniają tzw. jednolite kryteria kwalifikacyjne Indeksu Aktywności Dealerskie (IAD). Poniżej lista najaktywniejszych instytucji na rynku bonów skarbowych.
Rysunek 3. Schemat przebiegu przetargu sprzedaży i sprzedaży dodatkowej SPW
Przetargi przeprowadzane są w formie przetargu jednej ceny. Oznacza to, że wszyscy uczestnicy nabywają papiery po tej samej cenie, nie niższej od ceny minimalnej wyznaczonej przez emitenta. Do końca 2011 roku procedura ta była przeprowadzana w formie aukcji amerykańskich z minimalną ceną. Minimalna wartość ofert przetargowej wynosi 100 tys. zł.
Rysunek 4. Komunikat o przetargu sprzedaży bonów skarbowych
Najczęściej sprzedawanymi bonami są te o terminie zapadalności 52 tygodnie. Liczba oraz wielkość emisji ma charakter sezonowy – najwięcej bonów emitowanych jest w pierwszych czterech miesiącach roku oraz w grudniu. Częstotliwość emisji związana jest z sytuacją budżetową państwa.
Na rynku wtórnym bony przeznaczone są do swobodnego obrotu, co oznacza, że mogą je nabyć zarówno klienci instytucjonalni, jak i indywidualni. Jednak mimo minimalnej granicy 10 000 złotych, należy mieć na uwadze, iż dopiero kwota rzędu 100 tys. zł. pozwoli na uczestniczenie w przetargu. Uczestniczenie, rzecz jasna za pośrednictwem banku. Banki krajowe na swój rachunek bądź na zlecenie klienta biorą udział w skupie. Handlować bonami mogą także takie instytucje, jak m.in.: towarzystwa ubezpieczeniowe, fundusze emerytalne czy duże przedsiębiorstwa. Trzeba pamiętać, że bank za swoje pośrednictwo w transakcji pobiera opłatę (marżę). Drobni inwestorzy mogą zarabiać na bonach także poprzez nabywanie i umarzanie jednostek uczestnictwa funduszu inwestycyjnego. Na rynku wtórnym stopa oprocentowania bonów wynika z tzw. gry rynkowej (czyli popytu i podaży).
Rysunek. Wzór na cenę bonu skarbowego na rynku wtórnym
Zilustrujmy sobie przykład. Została zgłoszona oferta kupna bonu skarbowego, którego termin zapadalności to 30 dni. Rentowność równa jest 10%. Z kolei, dla oferty sprzedaży rentowność wynosi 8%. Te dane oznaczają, że bank może sprzedać taki bon ze stopą zwrotu równą 8% w skali roku, zaś jest w gotowości do kupna za cenę ulokowaną na takim poziomie, by jego stopa zwrotu wyniosła 10 proc. w skali roku.
Rysunek 5. Cena kupna i sprzedaży bonów - wzór
Głównym zadaniem bonów jest „zaspokojenie” popytu państwa na pieniądz. Chociaż brzmi to dość iluzoryczne, rzeczywiście tak jest. Te „hurtowe” instrumenty, bo tak potocznie nazywane są weksle skarbowe, mają za zadanie zaspokajanie krótkookresowych, pożyczkowych potrzeb budżetu państwa. Wykorzystywane są także w celu finansowania deficytu budżetowego państwa, ujemnego salda handlu zagranicznego i spłat zobowiązań długoterminowych.
Z uwagi na to, że bony skarbowe uznawane są za instrumenty o niskim profilu ryzyka, ich stopa zwrotu jest relatywnie niska.
Rysunek. Informacja o oprocentowaniu papierów wartościowych na rynku pierwotnym w 2020 roku
Te instrumenty w dużym stopniu uniezależnione są od dwóch bardzo istotnych czynników ryzyka, czyli: ryzyka ceny oraz ryzyka niedotrzymania zawarcia umowy (ryzyko upadłościowe – default risk). Ryzyko umowy praktycznie nie występuje, gdyż emitentem bonu jest Skarb Państwa, któremu w teorii upadłość nie grozi (choć praktycznie takie przypadki zdarzają się). Z kolei ryzyko ceny w przypadku przetrzymania bonu do terminu wykupu, nie ma miejsca.
które może mieć wpływ na cenę bonu w sytuacji, gdy inwestor zechce sprzedać papier przed terminem wykupu (w przypadku wzrostu rynkowych stóp procentowych cena bonu skarbowego spada, i odwrotnie, obniżenie stóp procentowych, to wzrost cen bonów skarbowych). Ryzyko inflacji czy ryzyko reinwestycji również mogą wystąpić. Tak naprawdę, nie istnieją inwestycji wolne od ryzyka. „Czarny łabędź” opisywany w książce Nassima Taleba zawsze czyha i atakuje w najmniej spodziewanym momencie. Dlatego inwestując, należy zwracać uwagę nawet na ryzyko, które może nam się wydawać mało prawdopodobne.
w jakim stopniu emisja bonów skarbowych pokrywa zadłużenie krajowe Skarbu Państwa. Na poniższym wykresie przedstawione jest zadłużenie krajowe SP wg rodzaju instrumentu. Jasno wynika, iż dominującą częścią krajowego długu SP są obligacje rynkowe – ich udział w sierpniu br. wyniósł 87,9%. Na kolejnych pozycjach uplasowały się takie instrumenty, jak: obligacje oszczędnościowe (4,5%), przyjęte depozyty (3,7%). Opisywane w tym artykule bony skarbowe stanowią (1,5 %).
Wykres. Zadłużenie SP w sierpniu 2020
Powinno się zapamiętać bardzo ważną korelacje występującą na rynkach finansowych: niższe ryzyko = niższa stop zwrotu.
Bony skarbowe należą do podstawowych instrumentów dłużnych na polskim rynku pieniężnym. Bez cienia wątpliwości nie są to papiery kierowane do indywidualnych inwestorów. Trudności związane z pozyskiwaniem tego typu papierów, czy niskie stopy zwrotu nie zachęcają jednostek do lokowania oszczędności w te instrumenty. Ogólna charakterystyka mówi jasno: „Inwestorze, to nie miejsce dla Ciebie". Jednakże, jak wspomniałem na początku, liczy się przede wszystkim wiedza. A jak powszechnie wiadomo, jej nigdy zbyt wiele! Szeroka wiedza o rynkach jest niebywałym atutem. Nawet ta czysto schematyczna, bez jakiegoś głębszego animuszu. Dlatego, uczmy się!
Komentarze
Sortuj według: Najistotniejsze
Nie ma jeszcze komentarzy. Skomentuj jako pierwszy i rozpocznij dyskusję