Stopy procentowe w Polsce, czym są i kto o nich decyduje? Kiedy stopy rosną, kiedy maleją? [funkcje NBP, zadania NBP, funkcje i zadania RPP, podstawowe stopy procentowe w Polsce]

Udostępnij

Spis treści

Czym są stopy procentowe?
1. Poziom stóp procentowych w kraju zależy od decyzji banku centralnego
2. Wzrost lub obniżenie stóp procentowych banku centralnego przekłada się na wysokość stóp procentowych w całej gospodarce
Narodowy Bank Polski (NBP) czyli bank wszystkich banków
1. Do najważniejszych obszarów działalności NBP należą:
Zarząd NBP
1. Do najważniejszych zadań Zarządu NBP należą:
Rada Polityki Pieniężnej
1. Rada Polityki Pieniężnej pełni następujące funkcje:
Stopy procentowe NBP
1. Podstawowymi stopami procentowymi NBP są:
2. Jednak stopy procentowe to nie tylko oprocentowanie kredytów i lokat
Kiedy stopy procentowe rosną?
Kiedy stopy procentowe ulegają obniżeniu?
1. W czasie recesji obniżka stóp procentowych ma na celu pobudzenie gospodarki

Stopy procentowe w istotnym stopniu wpływają na nasze życie. To od nich zależy wysokość naszych rat kredytowych i oprocentowanie naszych oszczędności na lokatach. Jednak to nie wszystko, gdyż stopy procentowe wpływają na całą gospodarkę. Kto za tym wszystkim stoi? Kto decyduje o stopach procentowych w Polsce? Co warto wiedzieć o banku banków i Radzie Polityki Pieniężnej?

Czym są stopy procentowe?

W największym skrócie, stopa procentowa to inaczej cena pieniądza, która przysługuje właścicielowi za jego użyczenie. Z drugiej strony jest to oczywiście cena pieniądza, którą należy zapłacić za korzystanie z niego przez pożyczającego.

Poziom stóp procentowych w kraju zależy od decyzji banku centralnego

Stopa procentowa banku centralnego to cena, za jaką udziela on kredytów bankom komercyjnym lub po jakiej sprzedaje papiery wartościowe. Stopy procentowe są instrumentem wykorzystywanym przez bank centralny do regulowania ilości pieniądza na rynku. Przy ich pomocy bank centralny wpływa na wysokość stóp procentowych na rynku międzybankowym, a tym samym na oprocentowanie kredytów i depozytów w bankach komercyjnych. Od tych stóp procentowych zależą m. in. oprocentowanie kredytów dla firm i konsumentów czy oprocentowanie lokat.

Wzrost lub obniżenie stóp procentowych banku centralnego przekłada się na wysokość stóp procentowych w całej gospodarce

W ten sposób bank centralny może regulować poziom inflacji, wpływać na aktywność przedsiębiorstw czy decyzje inwestycyjne. To od nich w istotnym stopniu zależy, czy firmy decydują się rozkręcać swą działalność na kredyt, czy konsumenci będą chętniej zaciągać pożyczki na różne wydatki, a także czy zdecydujemy się ulokować oszczędności na lokacie czy raczej będziemy woleli zainwestować je na giełdzie.

Narodowy Bank Polski (NBP) czyli bank wszystkich banków

We współczesnych czasach trudno wyobrazić sobie kraj, który by nie miał banku centralnego. W Polsce jest to Narodowy Bank Polski (NBP) z siedzibą w Warszawie. W USA jego odpowiednikiem jest FED, który jest bankiem prywatnym. W odróżnieniu od amerykańskiego odpowiednika, NBP nie ma udziałowców, chociaż warto wspomnieć, że jego poprzednik – Bank Polski Spółka Akcyjna, działający do 1945 r., był - jak sama nazwa wskazuje - spółką akcyjną.

Reklama

Funkcje NBP zostały określone w Konstytucji RP i ustawie o Narodowym Banku Polskim. NBP pełni trzy podstawowe funkcje: banku emisyjnego, centralnego banku państwa oraz „banku banków”.

Funkcja banku emisyjnego oznacza, że Narodowemu Bankowi Polskiemu przysługuje wyłączne prawo emitowania pieniądza i znaków pieniężnych, będących prawnych środkiem płatniczym w Polsce. NBP określa wielkość ich emisji i moment wprowadzenia do obiegu. Organizuje obieg pieniężny i odpowiada za jego płynność. Reguluje również ilość pieniądza w obiegu.
Funkcja centralnego banku państwa polega na tym, że NBP prowadzi obsługę bankową budżetu państwa, prowadzi rachunki bankowe rządu, centralnych instytucji państwowych, państwowych funduszy celowych i państwowych jednostek budżetowych oraz realizuje ich zlecenia płatnicze.
Funkcja banku banków oznacza, że NBP pełni rolę regulacyjną w stosunku do banków, zapewniając bezpieczeństwo depozytów w nich zgromadzonych i stabilność sektora bankowego. Organizuje system rozliczeń pieniężnych, prowadzi rozrachunki międzybankowe i uczestniczy w międzybankowym rynku pieniężnym. Nadzoruje też systemy płatności w Polsce.

Podstawowym zadaniem NBP jest utrzymanie stabilnego poziomu cen przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej rządu, o ile nie ogranicza to podstawowego celu NBP. Narodowy Bank Polski powinien być niezależny od wpływów państwowych.

Do najważniejszych obszarów działalności NBP należą:

prowadzenie polityki pieniężnej,
działania na rzecz stabilności krajowego systemu finansowego,
regulowanie płynności banków i ich refinansowanie,
działalność emisyjna,
rozwój systemu płatniczego,
zarządzanie rezerwami dewizowymi,
prowadzenie obsługi bankowej budżetu państwa,
działalność edukacyjna i informacyjna.

Warto dodać, że NBP zarządza także rezerwami złota.

Na czele NBP stoi prezes, który jest powoływany na 6-letnią kadencję przez Sejm na wniosek Prezydenta. Do pozostałych najważniejszych organów NBP należą Zarząd NBP i Rada Polityki Pieniężnej. Prezes NBP przewodniczy obu tym organom i reprezentuje NBP na zewnątrz. Obecnie Prezesem NBP jest Adam Glapiński.

Reklama

Zarząd NBP

Działalnością NBP kieruje zarząd. W jego skład wchodzi Prezes oraz 6–8 członków, w tym 2 wiceprezesów. Członków powołuje Prezydent na wniosek Prezesa NBP.

Do najważniejszych zadań Zarządu NBP należą:

okresowa ocena obiegu pieniężnego i rozliczeń pieniężnych oraz obrotu dewizowego,
nadzorowanie operacji otwartego rynku,
ocena funkcjonowania systemu bankowego,
przygotowanie i rozpatrywanie projektów uchwał i innych materiałów kierowanych do Rady Polityki Pieniężnej.

Rada Polityki Pieniężnej

Organem decyzyjnym Narodowego Banku Polskiego jest Rada Polityki Pieniężnej (RPP). W skład RPP wchodzą: przewodniczący Rady, którym jest Prezes NBP oraz 9 członków powoływanych w równej liczbie przez Prezydenta, Sejm i Senat, spośród specjalistów z zakresu finansów. Kadencja członka Rady trwa 6 lat.

Podstawowym celem Rady Polityki Pieniężnej jest dbanie o stabilność polskiego pieniądza, a więc o poziom inflacji. Rada powinna dbać o to, by inflacja była jak najbardziej zbliżona do celu inflacyjnego na poziomie 2,5%, przy czym dopuszcza odchylenia o 1 punkt procentowy. Jeśli nie koliduje to z celem inflacyjnym, RPP dba też o wzrost gospodarczy.

Rada Polityki Pieniężnej pełni następujące funkcje:

ustala wysokość stóp procentowych NBP,
ustala stopy rezerwy obowiązkowej banków oraz spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych i wysokość jej oprocentowania,
określa górne granice zobowiązań wynikających z zaciągania przez NBP pożyczek i kredytów w zagranicznych instytucjach bankowych i finansowych,
zatwierdza plan finansowy NBP oraz sprawozdanie z działalności NBP,
przyjmuje roczne sprawozdanie finansowe NBP,
ustala zasady operacji otwartego rynku.

Rada Polityki Pieniężnej dokonuje też ocen działalności Zarządu NBP w zakresie realizacji założeń polityki pieniężnej.

Reklama

Stopy procentowe NBP

W Polsce zgodnie z ustawą o Narodowym Banku Polskim (NBP), wysokość stóp procentowych jest ustalana przez Radę Polityki Pieniężnej (RPP).

Podstawowymi stopami procentowymi NBP są:

stopa referencyjna – określa poziom rentowności bonów pieniężnych – krótkoterminowych papierów wartościowych emitowanych przez NBP. Transakcje kupna i sprzedaży bonów służą do regulowania płynności na rynku międzybankowym. Są to tzw. operacje otwartego rynku. Dzięki nim bank centralny może zmniejszać lub zwiększać ilość pieniądza na rynku. Stopa referencyjna stanowi też punkt odniesienia dla pozostałych stóp procentowych. Na początku marca 2022 r. stopa referencyjna wynosi 2,75%.
stopa lombardowa - określa poziom oprocentowania kredytów udzielanych przez bank centralny bankom komercyjnym pod zastaw papierów wartościowych. Służy ona do określenia maksymalnego oprocentowania kredytów na rynku międzybankowym. Przekłada się też na oprocentowanie kredytów i pożyczek konsumpcyjnych. Czterokrotność stopy lombardowej stanowi górną granicę ich oprocentowania. Obecnie stopa lombardowa wynosi 3,25%.
stopa depozytowa - określa oprocentowanie jednodniowych depozytów składanych przez banki komercyjne w banku centralnym. Jest to minimalne oprocentowanie na rynku. Wysokość stopy depozytowej przekłada się na poziom oprocentowania lokat i kont oszczędnościowych oferowanych przez banki komercyjne. Im wyższy jest poziom stopy depozytowej, tym bardziej opłaca się lokować nasze oszczędności w takich produktach bankowych. Obecnie stopa depozytowa wynosi 2,25%.
stopa redyskontowa - określa cenę, po jakiej bank centralny skupuje od banków komercyjnych weksle, które banki te nabyły wcześniej od swoich klientów (przedsiębiorstw). Obecnie wynosi 2,80%.
stopa dyskonta weksli – jest to cena, którą płacą banki komercyjne Narodowemu Bankowi Polskiemu za udzielony kredyt pod zastaw weksli własnych przedsiębiorstw wystawionych jako zabezpieczenie kredytów obrotowych. Obecnie stopa dyskonta weksli wynosi 2,85%.

Stopy procentowe NBP są punktem odniesienia dla rynkowych stóp procentowych, a więc stóp kredytów międzybankowych. Jest to oprocentowanie kredytów i depozytów na rynku międzybankowym oraz między bankami a ich klientami.

Poziom stopy referencyjnej bezpośrednio wpływa na stawkę WIBOR (Warsaw Interbank Offered Rate), która wyznacza cenę pieniądza na rynku międzybankowym. Pośrednio natomiast wpływa na koszty kredytów dla konsumentów.

Jednak stopy procentowe to nie tylko oprocentowanie kredytów i lokat

Wpływają one na całą gospodarkę i na portfel każdego z nas. Wpływają bowiem na inflację. Głównym wyznacznikiem decyzji RPP jest cel inflacyjny, do którego powinna być dostosowana wysokość stóp procentowych. W podejmowaniu decyzji dotyczących stóp procentowych brane pod uwagę są takie czynniki, jak założenia polityki pieniężnej na kolejny rok, raport o inflacji uwzględniający też projekcję inflacji, sprawozdania i informacje z posiedzeń Rady Polityki Pieniężnej, sytuacja finansów publicznych i kursy walut.

Reklama

Kiedy stopy procentowe rosną?

Rada Polityki Pieniężnej podejmuje decyzję o podwyżce stóp procentowych w reakcji na wzrost poziomu inflacji. Gdy ceny zaczynają rosnąć, spada siła nabywcza pieniądza, a jak wspomnieliśmy wcześniej, Rada Polityki Pieniężnej odpowiada za stabilność jego wartości. Gdy ceny rosną, a nasze środki tracą na wartości, RPP reaguje podwyżką stóp procentowych, aby tę sytuację powstrzymać. W efekcie cena pieniądza rośnie, gdyż bank centralny pożycza środki bankom po wyższej cenie, a one z kolei udzielają wyżej oprocentowanych kredytów. Klientom posiadającym oszczędności, opłaca się natomiast trzymać je na lokatach i kontach oszczędnościowych. Podejście takie jest określane jako „jastrzębia” polityka monetarna. Obniża ona poziom konsumpcji i inwestycji. W sytuacji wyższych stóp procentowych firmy będą mniej skłonne inwestować w swą działalność na kredyt, a konsumenci nie będą chętnie zaciągać droższych kredytów na wydatki, w związku z czym będą mniej kupować. Z czasem przełoży się to na spadek cen.

URL Artykułu

Kiedy stopy procentowe ulegają obniżeniu?

Rada Polityki Pieniężnej może też obniżyć stopy procentowe, aby zwiększyć aktywność gospodarczą. Podejście takie jest nazywane polityką „gołębią”. Jej przejawy były szczególnie widoczne w czasie pandemii koronawirusa, kiedy prowadzenie działalności przez firmy było znacząco utrudnione. Pod koniec maja 2020 r. stopy procentowe znalazły się na historycznie niskim poziomie. Stopa referencyjna wynosiła wówczas 0,10%, stopa lombardowa 0,50%, a stopa depozytowa 0%. Niskie oprocentowanie kredytów hipotecznych w tym czasie sprzyjało ich zaciąganiu. Przełożyło się to z kolei na wzrost cen mieszkań. Możliwość nabywania wszelkich dóbr na kredyt sprawia, że stają się one łatwiej dostępne, a tym samym chętniej kupowane przez konsumentów, co sprzyja z kolei wzrostowi ich cen, a więc napędza inflację.

W czasie recesji obniżka stóp procentowych ma na celu pobudzenie gospodarki

Niskie oprocentowanie kredytów skłania firmy do inwestowania w swą działalność. Konsumenci też chętniej dokonują zakupów na kredyt, gdy nie wiąże się on z wysokimi kosztami. Inwestorom nie opłaca się trzymać środków na kontach o bardzo niskim lub zerowym oprocentowaniu, w związku z czym mogą się bardziej skłaniać ku giełdzie lub innym aktywom o wyższym stopniu ryzyka.

Reklama

Źródło:

Materiały informacyjne NBP