Reklama
WIG82 745,58+1,45%
WIG202 436,05+1,72%
EUR / PLN4,31-0,18%
USD / PLN3,99+0,05%
CHF / PLN4,43+0,40%
GBP / PLN5,04+0,08%
EUR / USD1,08-0,22%
DAX18 492,49+0,08%
FT-SE7 952,62+0,26%
CAC 408 205,81+0,01%
DJI39 855,52+0,24%
S&P 5005 260,09+0,22%
ROPA BRENT86,94+1,45%
ROPA WTI83,09+1,68%
ZŁOTO2 219,49+1,27%
SREBRO24,84+1,10%

Masz ciekawy temat? Napisz do nas

twitter
youtube
facebook
instagram
linkedin
Reklama
Reklama

wygaśnięcie futuresa

Kontrakty terminowe mają to do siebie, że prędzej czy później wygasną, czyli - inaczej mówiąc - dojdzie do ich rozliczenia. Na czym takie rozliczenie futuresa polega, jakie są jego rodzaje i na co musimy zwrócić uwagę handlując kontraktami terminowymi blisko daty ich wygaśnięcia?

 ____Kontrakty terminowe GPW____

Jak rozliczany jest kontrakt terminowy? Z dostawą czy bez?

Zaczynamy piętnasta lekcję naszej serii Z dźwignią na GPW, którą przygotowuję we współpracy z Giełdą Papierów Wartościowych w Warszawie. W tym odcinku zajmę się tematem, który z pozoru jest oczywisty i w zasadzie trudno cokolwiek więcej o nim powiedzieć, ale każdy, kto ma za sobą jakiekolwiek doświadczenia z kontraktami terminowymi wie, że jest on naprawdę ważny. Mowa o rozliczaniu i wygasaniu futuresów.

Zanim zacznę, standardowo przypominam, że kontrakty terminowe są lewarowanym i instrumentami pochodnymi, a to oznacza że ryzyko, jakie bierzemy na siebie przy zajmowaniu pozycji jest bardzo wysokie. Dlatego też futuresy nie są odpowiednie dla wszystkich uczestników rynku, a tak naprawdę to nie są dla większości.

Reklama

Zacznę od początku - jak wiesz z poprzednich odcinków tej serii, pierwsze umowy, które można byłoby nazwać kontraktami terminowymi dotyczyły rynku towarów rolnych i służyły głównie zabezpieczaniu się przed ryzykiem np. słabych plonów i związanym z tym wzrostem cen. Pierwsze kontrakty terminowe niemal z zasady były rozliczane fizycznie, czyli zapewniały tzw. fizyczną dostawę instrumentu bazowego w określonym terminie. Strona sprzedająca zobowiązała się zbyć określoną w kontrakcie ilość np. pszenicy, a strona kupująca odbierała ją po ustalonej cenie. Na tym polega rozliczenie fizyczne. Obecnie futuresy pełnią głównie funkcję spekulacyjną, dlatego też nawet kontrakty z fizyczną dostawą np. na ropę na nowojorskiej giełdzie NYMEX stosunkowo rzadko są rozliczane fizycznie. Traderzy instytucjonalni, którzy nimi handlują najczęściej starają się zneutralizować (czyli wyzerować) swoją pozycję przed terminem wygaśnięcia konkretnej serii futuresów. Fizyczne rozliczenie transakcji wiąże się z dodatkowymi kosztami, takimi jak dostawa instrumentu bazowego i jego składowanie, zwłaszcza że np. w przypadku wspomnianych futuresów na ropę WTI, pojedynczy kontrakt odpowiada aż za 1000 baryłek ropy, a to ok. 159 tys. litrów, czyli mniej więcej tyle, ile pomieszczą dwie trzyosiowe cysterny o długości ponad 10 m.

Jeśli chodzi o warszawską giełdę, to nasz rynek terminowy nie jest zbyt duży i wszystkie futuresy na GPW są rozliczane gotówkowo - czyli jeśli będziemy mieć pozycję długą na kontrakcie FALE, to po jego wygaśnięciu nie otrzymamy akcji Allegro.

Rozliczenie pieniężne polega na tym, że jedna strona transakcji wypłaca drugiej kwotę rozliczenia, która jest zyskiem jednej ze stron i stratą drugiej:

  • gdy cena instrumentu bazowego będzie wyższa od kursu kontraktu, to kwotę rozliczenia przekazuje wystawca kontraktu jego nabywcy: czyli, pozycja krótka traci, długa zarabia
  • gdy cena instrumentu bazowego będzie niższa kursu kontraktu, to pozycja długa (nabywca) traci, a zyskuje pozycja krótka (wystawca)

 

Kiedy kontrakty terminowe wygasają? 3 piątek miesiąca

Reklama

Do rozliczenia transakcji w przypadku kontraktów terminowych dochodzi w ściśle określonym czasie. Po pierwsze, nasza pozycja na futuresach jest rozliczana przez KDPW po zakończeniu każdej sesji handlowej na podstawie tzw. dziennego kursu rozliczeniowego - nawet jeśli utrzymujemy pozycję pomiędzy kolejnymi sesjami, to i tak po każdej z nich dochodzi do rozliczenia zysku lub straty, ale o tym jak to działa mówiłem w poprzedniej lekcji poświęconej mechanizmowi równania do rynku. Do ostatecznego rozliczenia kontraktu terminowego dochodzi wtedy, gdy konkretna seria futuresa wygasa - dzieje się to zawsze w trzeci piątek danego miesiąca, a jeśli w tym terminie nie ma sesji giełdowej, to do wygaśnięcia dochodzi na sesji w ostatnim dniu handlowym przed trzecim piątkiem. Jeśli chodzi o kontrakty terminowe na GPW, których instrumentami bazowymi są indeksy giełdowe i akcje spółek, to są one notowane w czterech różnych seriach, wygasających w marcu (H), czerwcu (M), wrześniu (U) i grudniu (Z). Konkretna seria kontraktu jest rozliczana po cenie z zakończenia ostatniej sesji:

  • w przypadku futuresów na akcje ostatecznym kursem rozliczeniowym jest ten z ostatniej transakcji w dniu wygaśnięcia kontraktu na instrumencie bazowym (np. akcji CD Projekt na FCDR)
  • w przypadku futuresów na indeksy ostateczny kurs rozliczeniowy jest wyznaczany na podstawie średniej arytmetycznej notowań indeksu bazowego z ostatniej godziny notowań w trakcie sesji z dnia wygaśnięcia, ale po odrzuceniu 5 najwyższych i najniższych wartości.

Tak więc, istotne jest że kurs wygaśnięcia (ostatecznego rozliczenia kontraktu) jest ustalany na podstawie instrumentu bazowego, a nie samego futuresa, po to by zapobiec ewentualnym próbom manipulacji cenowych na mało płynnych kontraktach.

 

Płynność obrotu na kolejnych seriach

Po wygaśnięciu konkretnej serii kontraktu terminowego można powiedzieć, że przechodzi ona do historii - wszystkie pozycje na niej zostają zamknięte i na kolejnych sesjach oczywiście nie są prowadzone dalsze notowania. Po wygaśnięciu np. marcowego kontraktu, na kolejnej sesji zaczynają się notowania kolejnej marcowej sesji, która wygaśnie za rok, ale płynność na niej początkowo jest w zasadzie zerowa. Uczestnicy rynku przechodzą ze swoimi pozycjami na kolejną, wygasającą w najbliższym terminie serię kontraktu (np. z marcowego na czerwcową).

Przejście z wygasającej serii na kolejną nie odbywa się w ostatnim dniu - w zależności od płynności danego futuresa, traderzy rolują swoje pozycje na kolejną serię co najmniej na kilka sesji przed wygaśnięciem kontraktu. Pokażę to na przykładzie FW20 i przejściu z serii marcowej na czerwcową - wolumen na czerwcowej serii zaczął rosnąć już 15 marca, na cztery sesje przed wygaśnięciem marcowej serii, a na wygasającej serii zaczął spadać 17 marca, dwa dni przed ostatecznym rozliczeniem.

Reklama

Czytaj więcej