Rynek kapitałowy można podzielić na dwie części: rynek pierwotny i rynek wtórny. Osoby zainteresowane inwestowaniem w akcje najczęściej skupiają się na rynku wtórnym, co w żadnym wypadku nie oznacza, że rynek pierwotny jest mniej godny zainteresowania. Czasami to właśnie na nim można znaleźć prawdziwe okazje inwestycyjne. Czym różni się rynek pierwotny od rynku wtórnego na giełdzie papierów wartościowych?
Czym jest rynek pierwotny papierów wartościowych?
Zacznijmy od rynku pierwotnego. Według najpopularniejszej definicji jest to segment rynku kapitałowego, na którym dochodzi do emisji nowych papierów wartościowych (czyli m.in. akcji i obligacji).
Mówiąc prościej, gdy spółka akcyjna planuje wejście na giełdę, organizuje pierwszą ofertę publiczną (IPO) swoich akcji, co oznacza że można kupić je jeszcze przed pojawieniem się w obrocie giełdowym, zanim dojdzie do debiutu (pierwsza oferta może być również prywatna, czyli przeznaczona wyłącznie dla wybranych akcjonariuszy instytucjonalnych; najczęściej jednak występują obie - oferta prywatna poprzedza publiczną). W momencie debiutu giełdowego akcje spółki przestają być częścią rynku pierwotnego.
Spółka, która jest już notowana na giełdzie może dokonać emisji nowych akcji w celu pozyskania pieniędzy od inwestorów i zwiększenia kapitału zakładowego. Nowa emisja również odbywa się na rynku pierwotnym, gdyż dotyczy akcji poza obrotem giełdowym, których wcześniej nie było.
Aby wziąć udział w emisji akcji na rynku pierwotnym, należy zapisać się na ich zakup za pośrednictwem domu maklerskiego. Osoba, która zapisała się na zakup akcji na rynku pierwotnym jest nazywana subskrybentem. Po objęciu akcji jest ona ich pierwszym właścicielem (gdyż pochodzą one z nowej emisji). Można również skorzystać z przydzielonych akcjonariuszom praw poboru (o ile dochodzi do ich przydzielenia w ramach nowej emisji), czyli papierów wartościowych, które dają uprawnienia do zakupu akcji właśnie na rynku pierwotnym. Tematowi praw poboru zostanie poświęcona osobna lekcja kursu, gdyż jest to dość złożone zagadnienie.
Rynek pierwotny - jaka jest jego rola?
- pozwala spółkom pozyskać kapitał w ramach emisji akcji (i m.in. obligacji)
- daje inwestorom możliwość inwestowania w spółki, które wciąż jeszcze znajdują się poza giełdą, ale staną się częścią publicznego obrotu (inwestowanie we wczesnej fazie rozwoju - jeżeli spółka dobrze się rozwija to, ci którzy zainwestowali wcześniej, osiągają większe zyski)
- wpływa na rozwój rynku kapitałowego: im więcej emisji, tym więcej kapitału i inwestorów
Czym jest rynek wtórny?
Jako uczestnicy rynku giełdowego tak naprawdę najczęściej do czynienia mamy właśnie z rynkiem wtórnym. Rynek wtórny jest tym, co dzieje się każdego dnia na giełdzie - dochodzi na nim do transakcji kupna i sprzedaży papierów wartościowych, w naszym przypadku są to głównie akcje).
Mówiąc prościej, po wejściu na giełdę akcje konkretnej spółki są właśnie przedmiotem obrotu na rynku wtórnym. Akcjonariusze, którzy zakupili akcje na rynku wtórnym mają możliwość sprzedania ich po rynkowej cenie na rynku wtórnym.
Na rynku wtórnym istotne jest to, że transakcje kupna i sprzedaży akcji nie generują przepływów finansowych do spółki, która je wyemitowała. Przepływ kapitału odbywa się pomiędzy sprzedającym i kupującym akcje - sprzedający otrzymuje ustaloną kwotę za ustaloną liczbę akcji.
Na rynku pierwotnym druga strona transakcji zawsze jest emitent - czyli spółka, od której kupujemy papiery wartościowe. Taka transakcja generuje przepływy finansowe spółce (zwiększa jej kapitał zakładowy) - kupujemy bezpośrednio od niej nowe akcje.
Rynek wtórny - jaka jest jego rola?
- ustala rynkową wycenę spółek notowanych na giełdzie (popyt i podaż określają cenę akcji)
- mobilizuje kapitał (inwestorzy lokują pieniądze w perspektywicznych spółkach)
Na jakim rynku lepiej kupić akcje? Pierwotnym czy wtórnym?
Nie ma jednoznacznej odpowiedzi na to pytanie. Jeżeli spółka, którą się interesujemy i uważamy, że będzie się rozwijać i w przyszłości systematycznie osiągać coraz lepsze wyniki chce wejść na giełdę, to najlepiej wziąć udział w pierwszej ofercie publicznej, kupując akcje przed samym debiutem. Wówczas możliwe zapłacimy za akcje najniższą cenę.
Wiele spółek tuż po debiucie notuje jednak spadki i kurs ich akcji nie wraca już do ceny z IPO. Takie spółki, znajdujące się w trendzie spadkowym również mogą być okazją na rynku wtórnym. Gdybyśmy jednak zainwestowali w ich akcje na rynku pierwotnym, to nasza hipotetyczna strata byłaby największa. (to oczywiście jest ogromne uproszczenie)
Warto pamiętać, że kupując akcje na rynku wtórnym możemy też wziąć udział w nowych emisjach, czyli kupić akcje na rynku pierwotnym (wówczas najczęściej cena emisyjna jest niższa niż aktualny kurs akcji na rynku wtórnym).