Reklama
WIG82 745,58+1,45%
WIG202 436,05+1,72%
EUR / PLN4,30-0,19%
USD / PLN3,98-0,31%
CHF / PLN4,42-0,23%
GBP / PLN5,03-0,21%
EUR / USD1,08+0,09%
DAX18 492,49+0,08%
FT-SE7 952,60+0,26%
CAC 408 205,81+0,01%
DJI39 807,37+0,12%
S&P 5005 254,35+0,11%
ROPA BRENT87,07+1,60%
ROPA WTI82,70+1,20%
ZŁOTO2 234,24+0,06%
SREBRO25,03+1,87%

Masz ciekawy temat? Napisz do nas

twitter
youtube
facebook
instagram
linkedin
Reklama
Reklama

iluzja kontroli

Czy znasz to uczucie, gdy drużyna, której kibicujesz przegrywa w meczu, którego nie mogłeś oglądać i czujesz, że gdybyś tylko był przed telewizorem lub na stadionie, to sprawy potoczyłyby się inaczej? Nawet jeśli tak, to zapewne zdajesz sobie sprawę, że w rzeczywistości nie miałoby to większego znaczenia. Podobny efekt występuje jednak również w innych sytuacjach, w których nie zdajesz sobie sprawy z jego obecności. Jak okiełznać iluzję kontroli?

 

Iluzja kontroli

Iluzję kontroli definiuje się jako skłonność do przypisywania sobie większej kontroli nad wydarzeniami niż to jest w rzeczywistości. Efekt ten został zbadany i opisany przez Ellen Langer. Badaczka zajmująca się psychologią zauważyła, że ludzie przypisują sobie wpływ na efekt wydarzeń nawet w sytuacjach, w których ten jest czysto losowy. Dzieje się tak zwłaszcza, gdy można połączyć daną sytuację z konkretnymi czynnościami/umiejętnościami. Najlepiej obrazuje to tendencja obserwowana przy grze w kości, gdy chcąc wyrzucić większą liczbę gracze starają się rzucać mocniej, a chcąc wyrzucić mniejszą, rzucają słabiej.

Zjawisko to jest również widoczne w przypadku działań w obszarze rynków finansowych. Tutaj również wyniki działań inwestorów i traderów są w pewnym stopniu zależne od czynników losowych. Zawyżenie wpływu własnych umiejętności i wiedzy na osiągane wyniki prowadzi jednak do negatywnych konsekwencji.

Reklama

 

Kontrolować niekontrolowalne

Ellen Langer opisała iluzję kontroli przy pomocy szeregu eksperymentów. W jednym z nich uczestnicy brali udział w loterii i podzielono ich na dwie grupy. Pierwszej pozwolono wybrać numer kuponu, natomiast w drugiej grupie kupony zostały przydzielone losowo. Następnie obie grupy mogły odsprzedać swoje kupony. Okazało się, że osoby, które same mogły wybrać kupon żądały za niego nawet czterokrotnie więcej niż Ci, którym kupony zostały przydzielone przez prowadzących eksperyment. Choć wyniki loterii były losowe niezależnie od tego, czy ktoś sam wybrał swój los, czy ten został mu przydzielony, to osoby, które miały kontrolę nad wyborem uważały, że mają większe szanse na sukces.

W zasadzie podobna tendencja widoczna jest w wielu konkursach radiowych, w których uczestnicy mogą wybrać jedną z walizek/sejfów, w których znajdują się różne kwoty pieniężne. Po dokonaniu wyboru prowadzący próbuje odkupić walizkę/sejf od uczestnika. Choć najczęściej jest to kwota wyższa od tej, która jest w danej walizce, to bardzo rzadko zdarza się, by uczestnik zrezygnował ze swojego wyboru, licząc, że może zgarnąć jedną z głównych nagród.

Występuje tu także podobieństwo do loterii typu Lotto, czy EuroJackpot. Choć wybrane przez nas numery nie mają żadnego wpływu na prawdopodobieństwo wygranej, to skreślając liczby przykładamy się do wyboru, licząc na to, że jesteśmy w stanie wskazać takie, które mają większą szansę być wylosowane niż inne. W rzeczywistości, to czy sami skreślimy liczby, czy wybierzemy opcję ‘chybił-trafił’ nie ma najmniejszego znaczenia – poza tym, które sami temu przypisujemy.

 

Iluzja kontroli w inwestowaniu – trader vs rynek

Reklama

Pierwszym problemem w tradingu/inwestowaniu, związanym z iluzją kontroli jest przypisywanie sobie większego wpływu na osiągnięte wyniki niż faktycznie to miało miejsce. Może to być szczególnie widoczne w krótszym terminie, gdy wyniki w mniejszym stopniu ukazują skuteczność przyjętej przez nas strategii. W krótszym terminie statystyka nie ukazuje nam rzeczywistej efektywności naszych działań, a dużo większy wpływ na wynik mają tutaj czynniki rynkowe o charakterze tymczasowym (to właśnie one wprowadzają wspomniany na początku element losowości). Raz są dla nas sprzyjające, a innym razem działające przeciw nam. Jeśli jednak przypisujemy sobie zasługę, gdy pojawia się chwilowa seria zyskownych transakcji, lub winimy się za to, że ostatni tydzień zakończyliśmy na minusie, to czujemy się odpowiedzialny za wynik i uruchamiamy emocje - euforię, chciwość, strach, czy zniechęcenie. Emocje mają destruktywny wpływ na trading, a często możemy je ograniczyć uzmysławiając sobie, że nasz wpływ na krótkoterminowe wyniki osiągane na rynkach nie jest aż tak duży, jakby mogło się wydawać. Wyniki długoterminowe zależą co prawda w większym stopniu od naszej strategii i metod zarządzania ryzykiem/kapitałem, ale w krótszym terminie większe znaczenie mają nie znajdujące się pod naszą kontrolą czynniki rynkowe.

 

Iluzja kontroli a over-trading

Drugim problemem związanym z iluzją kontroli jest to, ze może ona prowadzić do over-tradingu. Szczególnie mniej doświadczeni traderzy często zmagają się z problemem nadmiernego przyglądania się wykresom. Zwłaszcza, gdy zawarli transakcję i stan konta na platformie handlowej ulega zmianom. Wpatrują się w wykres i zmiany wielkości ich kapitału, bojąc się odejść od monitora i licząc na to, że siłą woli i samym faktem obecności będą w stanie wpłynąć na notowania instrumentu. Iluzja kontroli czyni z nich niewolników monitora. Sprawia, że wolą otwierać i zamykać transakcje z ręki, zamiast zdać się na niepodatne na emocje zlecenia oczekujące. Trading zabiera przy tym, więcej czasu niż to jest konieczne, a śledząc nieprzerwanie zmiany stanu konta wystawiamy się na wspomniane już wcześniej emocje i zwiększamy ich negatywny wpływ na trading na własne życzenie.

Dodatkowo, iluzja kontroli zachęca do działania, do bycia aktywnym. Wtedy czujemy, że mamy kontrolę nad tym, co dzieje się na rynku. To, w połączeniu z gapieniem się w ekran/aplikację, często prowadzi ostatecznie do overtradingu. Overtrading to z kolei jedna z najlepszych dróg do tego, by czyścić depozyt za depozytem. Jest chyba najlepszym przykładem tego, że chcąc mieć większą kontrolę nad naszym kapitałem, paradoksalnie ją tracimy.

 

Nie trać kontroli

Reklama

Iluzja kontroli ma oczywiście pewne pozytywne aspekty, związane głównie z motywacją. W sytuacji, w której nie odczuwamy kontroli nad danym działaniem łatwiej jest się zniechęcić. Motywacja odgrywa ważną rolę również w tradingu, ale musi być ona połączona ze świadomością tego, za co tak naprawdę jesteśmy odpowiedzialni i co od nas zależy. Aby okiełznać iluzję kontroli, musimy uświadomić sobie to jak duży wpływ na wyniki osiągane przez nas w tradingu zależą od rynku. W końcu kim jest pojedynczy trader i jego kapitał w porównaniu do kwot jakie w każdej sekundzie przepływają przez rynek walutowy, akcyjny i inne rynki finansowe?

Czytaj więcej

Artykuły związane z iluzja kontroli