Reklama
WIG82 608,30+1,28%
WIG202 437,70+1,79%
EUR / PLN4,31-0,03%
USD / PLN4,00+0,20%
CHF / PLN4,42+0,18%
GBP / PLN5,05+0,21%
EUR / USD1,08-0,23%
DAX18 489,13+0,07%
FT-SE7 952,85+0,26%
CAC 408 218,89+0,17%
DJI39 760,08+1,22%
S&P 5005 248,49+0,86%
ROPA BRENT86,28+0,68%
ROPA WTI81,77+0,06%
ZŁOTO2 214,53+1,04%
SREBRO24,61+0,16%

Masz ciekawy temat? Napisz do nas

twitter
youtube
facebook
instagram
linkedin
Reklama
Reklama

co to znaczy ze instrument jest na okaziciela

Rynek instrumentów dłużnych w Polsce skrywa wiele tajemnic. Niewielu potrafi płynnie poruszać się w terminologii związanej właśnie z tym segmentem rynku. A to duży błąd! Takie informacje w dużym stopniu pozwalają inwestować rozsądnie, sensownie, rozważnie. Każda hossa kiedyś się kończy! Nie wszystko będzie rosło bezzasadnie! Czy każdy walor zna tylko jeden kierunek – „to the moon”? Oczywiście, że nie. Dlatego wiedza jest atrybutem niezbędnym. Inwestorze, w poprzednim artykule mogłeś poznać bliżej bony skarbowe. Ich schemat działania, funkcję. Teraz czas na zobrazowanie informacji związanych z bonem pieniężnym. Informacji, które kiedyś w życiu będą w stanie Ci pomóc!

Czym jest instrument dłużny?

Przypomnę, iż instrumentem dłużnym określa się każdy papier wartościowy będące dowodem finansowego zobowiązania pomiędzy dwoma stronami: zaciągającym zobowiązanie a nabywcą danego papieru wartościowego dłużnego. Osoba bądź podmiot, która zaciągnęła dług, zobowiązuje się do zwrócenia w wyznaczonym terminie określonej kwoty wraz z odsetkami. Do takich instrumentów zaliczamy:

Money bill. Charakterystyka bonów pieniężnych

Za bon pieniężny (ang. money bill) uznaje się krótkoterminowy papier wartościowy emitowany przez centralny bank. Są to papiery na okaziciela, sprzedawane z dyskontem w formie zapisów elektronicznych (oprocentowanie stałe), na przetargach (aukcja amerykańska). Ich nominał to 10 000 zł, a termin wykupu wynosi od 1 do 364 dni. Praktycznie rzecz ujmując, ich termin zapadalności wynosi 1-7, 14, 28, 91, 182, 273 oraz 364 dni. Na rynku pojawiły się w 1990 roku i obecnie są jednym z podstawowych narzędzi NBP w realizowaniu polityki pieniężnej (tzw. operacje otwartego rynku). Należą do instrumentów hurtowych (blokowych). Co ważne, bony te nie mogą być wykorzystywane przez Narodowy Bank Polski jako zastaw kredytu lombardowego, czy technicznego.

S. Antkiewicz w następujący sposób wyjaśnia sens istnienia tych walorów: „Bezpośrednią przyczyną pojawiania się nowego instrumentu na rynku były raporty Międzynarodowego Funduszu Walutowego, które zwracały uwagę na rosnącą nadpłynność sektora bankowego w Polsce. Ponieważ groziła ona wzrostem akcji kredytowej banków komercyjnych i wzrostem podaży pieniądza, bank centralny w emisji swych własnych instrumentów dłużnych upatrywał szansy na realizację planu stabilizacyjnego.”

Kto emituje bony pieniężne i po co? Emitent bonów pieniężnych, funkcje

Reklama

Jak wynika z poniższej grafiki, bony pieniężne, w odróżnieniu od bonów skarbowych emitowane są przez Narodowy Bank Polski (więcej o bonach skarbowych przeczytasz tutaj).

Czy wiedziałeś, że banki centralne też biorą chwilówki? - 1

Czy wiedziałeś, że banki centralne też biorą chwilówki? - 1

Rysunek 1. Schemat rynku pieniężnego

Podstawowym celem emisji bonów jest kształtowanie stóp procentowych na rynku oraz regulowanie płynności sektora bankowego. Mechanizm kształtuje się następująco: bank centralny kupuje bądź sprzedaje bony pieniężne, czym wpływa na zwiększenie lub zmniejszenie płynności w sektorze bankowym, a tym samym ingeruje w poziom rynkowych stóp procentowych (gdy NBP emituje bony „ściąga” nadmiar gotówki z systemu bankowego, a w przypadku skupu - „przekazuje” bankom gotówkę).

Kto może kupić bon pieniężny? Drobnemu inwestorowi mówimy „papa”

Bony pieniężne, podobnie jak skarbowe, mogą nabyć instytucje finansowe w drodze przetargu organizowanego przez NBP. Początkowo przetargi odbywały się co piątek (raz w tygodniu), jednak aktualnie organizowane są w zależności od potrzeb rynkowych. Bony sprzedawane są z dyskontem, co równoznaczne jest z tym, że nabywca takiego papieru wartościowego, po upływie okresu wykupu, otrzyma większą wartość, niż w momencie zakupu. Okresem wykupu nazywamy czas na, który bon został wyemitowany. Bony pieniężne są instrumentami rynku międzybankowego.

Reklama

Na rynku pierwotnym nabywcami mogą być banki będące Dealerami Rynku Pieniężnego (DRP) oraz Bankowy Fundusz Gwarancyjny.

W 2020 roku do grupy DRP należą (kolejność według numeru banku):

  1. Powszechna Kasa Oszczędności Bank Polski SA,
  2. Bank Handlowy w Warszawie SA,
  3. ING Bank Śląski SA,
  4. Santander Bank Polska SA,
  5. Bank Gospodarstwa Krajowego,
  6. mBank SA,
  7. Bank Millennium SA,
  8. Bank Polska Kasa Opieki SA,
  9. SGB-Bank SA,
  10. Deutsche Bank Polska SA,
  11. Bank Polskiej Spółdzielczości SA,
  12. Getin Noble Bank SA.

Czy wiedziałeś, że banki centralne też biorą chwilówki? - 2

Czy wiedziałeś, że banki centralne też biorą chwilówki? - 2

Wykres 1. Popyt na bony pieniężne NBP w stosunku do ich podaży na przetargach podstawowych operacji otwartego rynku w 2019 r

Podobnie jak w przypadku DSPW (więcej o dealerach skarbowych papierów wartościowych przeczytasz tutaj), wymienieni dealerzy muszą spełniać kryteria  indeksu aktywności dealerskiej (IAD). Do DRP należą najaktywniejsze banki na rynku międzybankowym, z którymi NBP może przeprowadzać operacje otwartego rynku. Muszą posiadać rachunek w NBP w systemie SORBNET2. System ten jest systemem typu RTGS (ang. Real Time Gross Settlement), w którym zlecenia realizowane są zgodnie z tzw. zasadą rozrachunku brutto (zlecenia przetwarzane pojedynczo, tj. bez ich wzajemnego kompensowania) oraz zasadą rozrachunku w czasie rzeczywistym (zlecenia przetwarzane na bieżąco w ciągu dnia, a nie w wyznaczonych momentach dnia). Zobligowane są także do uczestniczenia w Rejestrze Papierów Wartościowych lub w Krajowym Depozycie Papierów Wartościowych (KDPW). Taka ograniczona ilość podmiotów biorących udział w transakcjach z bankiem centralnym ma na celu przeprowadzanie szybkich i umiejętnych operacji otwartego rynku. Minimalna rentowność bonów pieniężnych to stopa referencyjna NBP (na dziś dzień stopa ta wynosi 0,1%).

Czy wiedziałeś, że banki centralne też biorą chwilówki? - 3

Czy wiedziałeś, że banki centralne też biorą chwilówki? - 3

Reklama

Wykres 2. Stopy procentowe w Polsce w latach 1998 - 2020

Wtórny obrót bonami odbywa się na rynku OTC. Jest to rynek, w którym obrót instrumentami odbywa się bez pośrednictwa giełdy, między dwiema stronami, często za pośrednictwem banków. Bony pieniężne na tym rynku mogą być nabywane jedynie przez w/w podmioty oraz przez banki krajowe i oddziały banków zagranicznych działających na terytorium Polski.

Jaki jest cel emitowania bonów pieniężnych - operacje otwartego rynku (ang. open market operations)

Bony pieniężne to instrumenty, które umożliwiają utrzymanie krótkoterminowych stóp procentowych na poziomie określonym przez Radę Polityki Pieniężnej. Emisja tych papierów to operacje otwartego rynku. Operacje te to transakcje między bankiem centralnym a bankami komercyjnymi, wykonywane z inicjatywy NBP (zarówno kupno, jak i sprzedaż). Pozwalają one na utrzymanie krótkoterminowych stóp procentowych, stosunkowo jak najbliższej poziomu stopy referencyjnej NBP - utrzymanie stóp procentowych na rynku międzybankowym najbliżej pożądanej wielkości przez bank centralny. Oznacza to, że służą do regulowania wielkości pieniądza w obiegu przez wpływanie na możliwości kredytowe sektora bankowego i jego płynności. Polegają na zakupie lub sprzedaży papierów wartościowych oraz bonów pieniężnych emitowanych na własny rachunek przez bank centralny.

Podział operacji otwartego runku NBP ze względu na cel

Czy wiedziałeś, że banki centralne też biorą chwilówki? - 4

Czy wiedziałeś, że banki centralne też biorą chwilówki? - 4

Rysunek 2. Schemat podziału operacji otwartego rynku

Reklama

Zdaniem tych operacji jest równoważenie popytu i podaży środków, które banki komercyjne przetrzymują w banku centralnym. Ułatwiają w dużym stopniu zarządzanie płynnością bankom komercyjnym.

Operacje podstawowe

Przeprowadzane są regularnie raz w tygodniu (co piątek), najczęściej z 7-dniowym terminem zapadalności, obejmują transakcje realizowane w celu osiągnięcia założeń polityki banku. W ramach podstawowych operacji otwartego rynku NBP emituje właśnie bony pieniężne (w warunkach nadpłynności sektora bankowego).

Operacje dorastające

Występują wówczas, gdy wspomniane wcześniej operacje podstawowe nie są wystarczająco skuteczne. Pojawiają się w sytuacjach nieoczekiwanych zakłóceń płynności sektora bankowego. Skonstruowane tak, by bank centralny miał możliwość jak najszybszej interwencji, dlatego na rynku występują w widocznie krótszym czasie (ich termin zapadalności przedstawiony jest w 3 kolumnie poniższej tabeli). Do nich zalicza się operacje absorbujące oraz zasilające)

Czy wiedziałeś, że banki centralne też biorą chwilówki? - 5

Czy wiedziałeś, że banki centralne też biorą chwilówki? - 5

Rysunek 3. Operacje otwartego rynku przeprowadzane w 2020 roku

Operacje strukturalne

Reklama

To takie, które wymagają dłuższej interwencji banku centralnego służącej wywoływaniu długookresowych zmian płynności bankowego sektora.

Czy wiedziałeś, że banki centralne też biorą chwilówki? - 6

Czy wiedziałeś, że banki centralne też biorą chwilówki? - 6

Wykres 3. Operacje prowadzone przez NBP w 2019 r

Podział operacji otwartego runku NBP ze względu na charakter transakcji

Innym kryterium podziału operacji otwartego rynku jest podział ze względu na charakter transakcji. Wymienia się operacje warunkowe i bezwarunkowe.

Operacje bezwarunkowe

To sytuacja, w której bank centralny kupuje (outright purchases), bądź sprzedaje (outright sales) instrumenty bez żadnych zobowiązań. Własność przenoszona jest w pełni, brak możliwości jej ponownego przeniesienia z kupującego na sprzedającego.

Operacje warunkowe

Reklama

Są w swej strukturze nieco bardziej skomplikowane. Strona rynku, która sprzedaje papiery dłużne zobowiązana jest do ponownego ich nabycia. Termin i cena są z góry ustalone. Wyróżniamy dwa rodzaje operacji warunkowych.

Operacje typu repo? Jak działają? Jaki jest cel?

Pierwszym typem są operacje typu repo (repurchase agreements), czyli tzw. porozumienia odkupu. Transakcja typu repo polega na sprzedaży instrumentów, przy jednoczesnym zobowiązaniu jego odkupu w określonym czasie w przyszłości (NBP skupuje papiery wartościowe od banków, które są zobowiązane do ich odkupienia). Analizując ekonomiczny sens tej transakcji dochodzimy do prostego wniosku. Jest to po prostu rodzaj szczególnej pożyczki, pod zastaw której są papiery wartościowe. Dzięki operacji typu repo, pobudza jest aktywność gospodarcza sektora bankowego, gdyż banki komercyjne otrzymują kapitał od banku centralnego.

Reverse repo. Działanie, funkcje

Drugim typem są transakcje odwrotne, czyli reverse repo (reverse repurchase agreements). Te z kolei polegają na sprzedaży przez bank centralny instrumentów finansowych wraz z zastrzeżeniem ich ponownego odkupu w z góry wyznaczonym czasie. Jest to swoistego typu pożyczka zaciągnięta przez centralny bank w państwie w celu ograniczenia nadpłynności w sektorze bankowym. Nadpłynnością zaś nazywamy sytuację, w której bank posiada większą ilość pieniędzy niż jest to wymagane prawnie (gotówka przewyższa wartość stopy rezerwy obowiązkowej). Przez np. zwiększoną akcję kredytową banki posiadają zbyt dużą ilość gotówki (tak jest to możliwe!) – wtedy to do działania wkracza NBP stosując właśnie operacje reverse repo.

BONY

BONY

Rysunek 4. Schemat działania operacji otwartego rynku

Reklama

BONY

BONY

Tabela. Średni poziom operacji otwartego rynku (bonów pieniężnych NBP i repo), swapu walutowego oraz operacji depozytowo-kredytowych w latach 2001–2019 (w mln zł)

Czy banki ponoszą ryzyko lokując kapitał w bonach pieniężnych? Ryzyko w bonach pieniężnych 

Banki komercyjne, kupując bądź sprzedając bony pieniężne, praktycznie nie ponoszą ryzyka. Związane jest to z tym, iż drugą stroną transakcji jest NBP, które gwarantuje zwrot kapitału.

Tabela. Instrumenty NBP w latach 1990–2019

Tabela. Instrumenty NBP w latach 1990–2019

 Tabela. Instrumenty NBP w latach 1990–2019

Podsumowanie 

Reklama

Bony pieniężne są kojarzone przede wszystkim z operacjami otwartego rynku. Operacje te pokazują nam, do czego tak naprawdę został powołany bank centralny w naszym kraju. Te na pierwszy rzut oka bardzo skomplikowane mechanizmy, są w swojej złożoności nad wyraz proste. Zrozumienie podstawowych schematów obowiązujących na rynku pieniężnym jest niebywale przydatne. Daje nam to szerszą perspektywę, możemy spojrzeć na pewne aspekty „z góry”. Świadomość tego, jak funkcjonuje system bankowy pomoże nam nie tylko w racjonalnym inwestowaniu, ale również w mądrym podejściu do pieniędzy. Dlatego zachęcam do nieustannej nauki, nieustannego rozwijania swoich zdolności.  

URL Artykułu

Czytaj więcej

Artykuły związane z co to znaczy ze instrument jest na okaziciela