Polska to jeden z większych rynków kolejowych w Europie. Z uwagi na strategiczne inwestycje planowane przez rząd (CPK, eliminację wykluczeń komunikacyjnych czy projekt Trójmorza etc.), poza odtworzeniowym charakterem inwestycji, kolejne lata powinny, naszym zdaniem, przynieść wysokie nakłady związane z rozwojem krajowej infrastruktury kolejowej (rozwój definiowany m.in. poprzez budowę nowych tras kolejowych, czy też postępującą elektryfikację aktualnej sieci). Na tle pozostałych rynków europejskich, Polska wyróżnia się również wielkością rynku przewozów towarów i od kilku lat niezmiennie znajduje się na drugim miejscu rankingu przewozów towarowych transportem kolejowym.
Biorąc pod uwagę transport pasażerski od 2020 r., Polska plasuje się na szóstym miejscu w Europie. Warto jednak zwrócić uwagę, że według raportu „Sprawozdanie z funkcjonowania rynku transportu kolejowego 2021” autorstwa UTK, krajowy poziom wykorzystania kolei (mierzony na jednego mieszkańca) jest niski względem innych państw. Porównując jednak średnią liczbę podróży koleją na jednego mieszkańca w roku 2022 względem 2021, widać ok 40% dynamikę r/r. Wzrost ten napawa nadzieją na dalszy rozwój polskiej sieci transportu pasażerskiego. Wybiegając w przyszłość, Polski rynek kolejowy ma niezmiennie duży potencjał do dalszego rozwoju. Istotny jest fakt, że w przekazie medialnym dochodzącym ze strony rządu można doszukać się apetytu na utrzymanie się kraju w czołówce innych krajów Europejskich.
Pandemia Covid-19 mocno wpłynęła na rok 2021, w szczególności na jego pierwszą połowę. Ze względu na wciąż panujące zagrożenie epidemiologiczne, funkcjonalność pociągów pasażerskich była objęta restrykcjami, które w znacznym stopniu ograniczyły popyt na ten rodzaj transportu, zarówno w ruchu krajowym jak i międzynarodowym. Jednakże, statystyki rynkowe wskazują na wzrost r/r ruchu zarówno po stronie podaży, jak i popytu na transport kolejowy. Po stronie podaży łączne liczby pokonanych kilometrów przez transport pasażerski, jak i towarowy w 2021 wzrosły o +7% w porównaniu z rokiem poprzednim. Popyt na transport kolejowy był wprost proporcjonalny na rynku towarowym, gdyż wzrost r/r tonokilometrów wyniosło +8%. Z kolei zdecydowany po pandemiczny wzrost wykazała liczba pasażerokilometrów, osiągając wynik + 15 % r/r, co dało nadzieję na niedaleki powrót do wyników sprzed pandemii. Transport towarowy był objęty mniejszymi obostrzeniami w trakcie pandemii, więc jego wynik już powrócił do tego samego z 2019.
W ramach diagnozy sytuacji rynkowej warto pamiętać o EU Green Deal, czyli pakiecie inicjatyw Komisji Europejskiej, których celem jest osiągnięcie do 2050r. ne
utralności klimatycznej. Inicjatywy podejmowane są w takich obszarach jak: klimat, środowisko, energia, transport, przemysł, rolnictwo oraz zrównoważone finanse. Głównymi celami w ramach kategorii transportu jest poprawa jego efektywności pod kątem środowiskowym oraz niezawodności. Z realizacją w/w celów wiąże się m.in. zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych, przez co inicjatywy inwestycyjne promują elektryczny tabor kolejowy, podwojenie przewozów pasażerskich do 2030 (potrojenie do 2050r.), przy jednoczesnym zwiększeniu udziału transportu towarowego i podwojeniu tych przewozów w horyzoncie do 2050r. Wskazane motywy przewodnie unijnej polityki transportowej są o tyle istotne, że w zauważalny sposób rzutują i dalej będę rzutowały na oczekiwaną strukturę produktową dostawców produktów (w tym taboru) i usług kolejnictwa. W naszej ocenie, w średnim terminie takie podejście rodzi zarówno zagrożenia, jak i szanse. Wśród tych pierwszych można wymienić ograniczony popyt (m.in. z uwagi na możliwości finansowania) na spalinowe / hybrydowe pojazdy szynowe i większą presję konkurencyjną w segmencie jednostek stricte elektrycznych. W dłuższym horyzoncie, akcentowanie efektywnego i przyjaznego dla środowiska taboru kolejowego może dynamizować konieczność inwestycji w nowoczesny tabor kolejowy, przy jednoczesnym dalszym postępie technologicznym. W efekcie zakładamy, że struktura rynku będzie ewoluowała w stronę przetargów dedykowanych nowym i efektywnym produktom, pozwalającym potencjalnie generować wyższą wartość dodaną na sprzedaży.Infrastruktura kolejowa Zgodnie z raportem „Eleventh Annual Market Monitoring Report” opublikowanym przez IRGRail, łączna długość pięciu największych sieci kolejowych, należących do Niemiec, Francji, Włoch, Polski i Wielkiej Brytanii, obejmuje ponad 50 % łącznej długości tras. W 2021 całkowita długość tras kolejowych w krajach Unii pozostała stabilna wobec poprzednich lat i wyniosła około 233.8k km, przy czym w Polsce długość tras kolejowych wyniosła ok 19.3k km i wzrosła o 44km r/r.
Zgodnie z raportem (uwzględniając 31 kraje), w 2021r. łączna ilość zelektryfikowanych tras wyniosła 56% całkowitej długości linii. Jest to marginalny roczny wzrost wobec 2020. Udział zelektryfikowanej sieci jest niezwykle zróżnicowany na terenie całej Europy od 0% (Kosowo) do 100% (Szwajcaria). W niektórych państwach, w porównaniu rok do roku, długości zelektryfikowanych tras osiągnęła duży wzrost w 2021 r. Polska pośród wszystkich badanych krajów wykazała największy przyrost zelektryzowanych linii, osiągnęła wzrost o +209 km ( całkowity poziom zelektryfikowania w Polsce wynosi 63% ), na kolejnym miejscu pojawiły się Niemcy ze wzrostem o +189 km.
Jeżeli chodzi o liczbę podmiotów oferujących swoje usługi przewozowe, to w 2021r. we wszystkich krajach członkowskich Unii Europejskiej działały łącznie 1 122 aktywne przedsiębiorstwa kolejowe (definiowane jako przedsiębiorstwa kolejowe, świadczące usługi pasażerskie, towarowe i przedsiębiorstwa świadczące dwa rodzaje usług: pasażerskie i towarowe). Liczba tych przedsiębiorstw rozkłada się nierównomiernie na mapie Europy. W czołówce najbardziej konkurencyjnych rynków, z największą liczbą przedsiębiorstw w segmencie kolejowym, znajdują się Niemcy (346), Czechy (123) i Polska (108). Dane za 2023r. wskazują na dalszy rozwój rynku w Polsce, gdzie łączna liczba aktywnych przedsiębiorstw wzrosła do 132. Przedsiębiorstwa oferujące tylko przewozy towarowe stanowią znaczną większość, ponieważ na rynku polskim działają aktualnie 102 firmy w tym segmencie, a jedynie 15 w segmencie transportu pasażerskiego. Wśród podmiotów, których działalność obejmuje obie kategorie transportu (pasażerskiego i towarowego) jest 15 aktywnych przedsiębiorstw. Bazując na dostępnych danych rynkowych zasadny wydaje się wniosek, że z roku na rok konkurencja na rynku polskim się zwiększa, co wskazuje, że transport kolejowy w Polsce cały czas ewoluuje.
Program Wsparcia Pokrycia Analitycznego
