Wartości towarów i usług zakupionych w tym okresie przez cudzoziemców w Polsce (23,6 mld zł) oraz towarów i usług zakupionych przez Polaków za granicą (13,4 mld zł) były mniejsze niż w 2019 r. odpowiednio o 47,8% i 42,7%.
Ruch graniczny
W IV kwartale 2020 r. liczba przekroczeń granicy Polski wyniosła 40,5 mln osób, z tego 53,9%, stanowili cudzoziemcy (nierezydenci) i 46,1% mieszkańcy Polski (rezydenci). Ruch graniczny (z Polski i do Polski) był mniejszy w porównaniu z analogicznym okresem poprzedniego roku o 31,3 mln (tj. o 43,6%). Granicę Polski przekroczyło mniej zarówno cudzoziemców, jak i Polaków odpowiednio o 47,9% i 37,5%. W stosunku do kwartału poprzedniego liczba przekroczeń była również mniejsza – cudzoziemców o 30,0%, Polaków o 25,2%.
W strukturze ruchu granicznego na granicy lądowej, największy udział miały przekroczenia odcinka granicy z Niemcami (51,8%), następnie z Czechami (24,1%), Słowacją (14,4%), Litwą (4,2%), Ukrainą (4,1%), Białorusią (1,3%) i Rosją (0,1%).
Wśród cudzoziemców przekraczających poszczególne odcinki lądowej granicy Polski dominowali obywatele kraju sąsiadującego, na przykład: na granicy z Ukrainą – obywatele Ukrainy (93,9%), na granicy z Białorusią – obywatele Białorusi (87,2%), a na granicy z Rosją – obywatele Rosji (76,4%).
Wydatki cudzoziemców w Polsce i Polaków za granicą
W IV kwartale 2020 r. wydatki cudzoziemców w Polsce ukształtowały się na poziomie 4,6 mld zł, natomiast wydatki poniesione za granicą przez mieszkańców Polski w tym okresie wyniosły 2,8 mld zł. Było to odpowiednio o 55,9% i 45,2% mniej niż przed rokiem. W stosunku do kwartału poprzedniego wydatki, zarówno cudzoziemców, jak i Polaków były również mniejsze, odpowiednio o 34,0% i o 38,9%.
W strukturze wydatków poniesionych w Polsce przez cudzoziemców przekraczających lądową granicę w IV kwartale 2020 r. największy udział miały wydatki przekraczających granicę z Niemcami (53,8%), następnie Czechami (14,8%), z Ukrainą (13,0%), Słowacją (9,5%), Litwą (5,7%), Białorusią (3,0%) i Rosją (0,2%).
W przypadku mieszkańców Polski, przekraczających lądową granicę kraju, największe wydatki za granicą ponieśli przekraczający granicę z Niemcami (67,7% ogółu wydatków Polaków przekraczających lądową granicę Polski), następnie z Czechami (18,5%), Słowacją (11,0%), Litwą (2,1%), Ukrainą (0,4%), Białorusią (0,3%) oraz Rosją (0,04%).
Cudzoziemcy Polacy
Mieszkańcy Polski, przekraczający zewnętrzną lądową granicę UE na terenie Polski, większość - 55,2% wydatkowanych za granicą środków przeznaczyli na zakup towarów nieżywnościowych, na pozostałe wydatki (usługi) przeznaczyli 20,2%, a na żywność i napoje bezalkoholowe 9,1%.
Cudzoziemcy przekraczający wewnętrzną granicę UE w IV kwartale 2020 r. największy odsetek wydatków poniesionych w Polsce przeznaczyli na towary nieżywnościowe – 55,2%. Znaczny udział w strukturze wydatków nierezydentów miały pozostałe wydatki (usługi) – 14,4% oraz żywność i napoje bezalkoholowe – 13,6%. Z kolei, w strukturze wydatków poniesionych za granicą przez mieszkańców Polski przekraczających omawianą granicę dominowały pozostałe wydatki (usługi) – 43,1%, towary nieżywnościowe stanowiły 39,1%, a na żywność i napoje bezalkoholowe Polacy przeznaczyli 14,0% swoich wydatków.
W 2020 r. mały ruch graniczny (MRG) stanowił 12,7% przekroczeń przez cudzoziemców lądowej granicy Polski z Ukrainą.
W IV kwartale 2020 r. odnotowano 12 przekroczeń w ramach MRG, wobec 1,5 mln przekroczeń granicy Polski z Ukrainą przez ogół cudzoziemców.
Zarówno cudzoziemcy, jak i Polacy przekraczający lądową granicę Polski byli najczęściej mieszkańcami miejscowości zlokalizowanych w odległości do 50 km od granicy.
Zróżnicowanie wydatków, w tym także pod względem struktury asortymentowej, występowało wśród przekraczających poszczególne odcinki granicy cudzoziemców, jak i Polaków. Związane jest to m.in. ze sposobem podróżowania, celem podróży, długością pobytu, czy też opłacalnością dokonywania zakupów za granicą.
Delimitacja obszaru oddziaływania granicy lądowej
Wyniki badań pokazują, że przekraczający w IV kwartale 2020 r. lądową granicę Polski, zarówno cudzoziemcy jak i Polacy, byli najczęściej mieszkańcami miejscowości zlokalizowanych w odległości do 50 km od granicy – 73,2% cudzoziemców i 71,2% Polaków, przy czym 53,1% cudzoziemców i 58,2% Polaków mieszkało w pasie do 30 km od granicy.
W przypadku zewnętrznej granicy UE na terenie Polski 51,6% cudzoziemców oraz 71,5% Polaków przekraczających lądową granicę Polski mieszkało w pasie do 50 km od granicy, a w przypadku wewnętrznej granicy UE odpowiednio 75,8% i 71,2%.
Większość, zarówno cudzoziemców, jak i Polaków przekraczających lądową granicę Polski dokonywała zakupów w odległości do 50 km od granicy.
Najwięcej cudzoziemców objętych badaniem dokonywało zakupów w pasie do 50 km od granicy, w przypadku zewnętrznej granicy UE na terenie Polski – 57,8% przekraczających, natomiast w przypadku granicy wewnętrznej UE – 86,3%. Z kolei odsetek Polaków dokonujących zakupów w pasie do 50 km od granicy zewnętrznej wyniósł 84,6% przekraczających, natomiast w przypadku granicy wewnętrznej 63,3%.
Uwagi metodyczne
Prezentowaną informację opracowano na podstawie wyników badań „Podróże nierezydentów do Polski. Ruch pojazdów i osób na granicy Polski z krajami Unii Europejskiej” oraz „Uczestnictwo mieszkańców Polski (rezydentów) w podróżach” ujętych w programie badań statystycznych statystyki publicznej. Metodologia badań została opracowana przez Główny Urząd Statystyczny, Urząd Statystyczny w Rzeszowie we współpracy z Narodowym Bankiem Polskim oraz Ministerstwem Rozwoju, Pracy i Technologii. Badania prowadzone od 2014 r. są wynikiem integracji czterech badań, w tym „Badania obrotu towarów i usług w ruchu granicznym na zewnętrznej granicy Unii Europejskiej na terenie Polski”.
Badanie podróży cudzoziemców (nierezydentów) do Polski oraz ruchu pojazdów i osób na granicy Polski z krajami Unii Eu- ropejskiej również w IV kwartale 2020 r., z uwagi na stan pandemii, nie było realizowane w terenie przez ankieterów staty- stycznych. Wyniki badania opracowano z wykorzystaniem innych źródeł danych m.in. administracyjnych i pozaadministracyjnych. Badanie podróży cudzoziemców (nierezydentów) obejmuje wyjeżdżających z Polski przez wewnętrzną i zewnętrzną granicę UE na terenie Polski. Badaniu nie podlegają osoby przebywające w Polsce powyżej 1 roku, z wyjątkiem osób podróżujących w celach edukacyjnych i zdrowotnych. Dane dotyczące wydatków poniesionych przez cudzoziemców (nierezydentów) w Polsce uwzględniają także towary zakupione w Polsce w celu odsprzedaży w kraju nierezydenta. Badaniem ruchu granicznego (w obu kierunkach - z Polski i do Polski) objęte są osoby i pojazdy przekraczające granicę Polski z krajami Unii Europejskiej na wybranych drogowych przejściach granicznych.
Badanie uczestnictwa Polaków (rezydentów) w podróżach prowadzone jest w gospodarstwach domowych, w cyklu kwartalnym (w miesiącu następnym po kwartale). Z uwagi na stan pandemii badanie w gospodarstwach domowych od II kwartału 2020 r., prowadzone jest przy wykorzystaniu metody telefonicznej. Badaniu nie podlegają osoby przebywające za granicą powyżej 1 roku z wyjątkiem osób podróżujących w celach edukacyjnych i zdrowotnych. Prezentowane dane dotyczące wydatków rezydentów poniesionych za granicą obejmują wydatki finansowane tylko ze środków własnych (nie są wliczane wydatki finansowane przez zakład pracy oraz inne osoby i instytucje), uwzględniają także towary zakupione za granicą w celu odsprzedaży w Polsce.
Dane o ruchu granicznym na zewnętrznej granicy UE na terenie Polski pochodzą z Komendy Głównej Straży Granicznej i dotyczą liczby przekroczeń granicy – osoba przekraczająca granicę kilkakrotnie liczona jest tyle razy, ile razy granicę tę przekracza. Obejmują wszystkie przejścia graniczne (drogowe, kolejowe i rzeczne).
Umowa między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a gabinetem Ministrów Ukrainy o zasadach małego ruchu granicznego weszła w życie 1 lipca 2009 r.
Umowa między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Federacją Rosyjską o zasadach małego ruchu granicznego weszła w życie 27 lipca 2012 r. Od 4 lipca 2016 r. pozostaje ona zawieszona.
W związku z rozprzestrzenianiem się choroby zakaźnej wywołanej wirusem SARS-CoV-2 i ogłoszeniem w Polsce stanu epidemii, na podstawie Rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 13 marca 2020 r. (Dz.U. z 2020 r., poz. 435) z późn. zm., od 15 marca 2020 r. został czasowo zawieszony lub ograniczony ruch graniczny na określonych przejściach granicznych.
W niektórych przypadkach sumy składników mogą się różnić od podanych wielkości „ogółem” ze względu na zaokrąglenia danych. Liczby względne (wskaźniki, odsetki) obliczono na podstawie danych bezwzględnych wyrażonych z większą dokładnością niż podano w opracowaniu. Liczby te są poprawne pod względem merytorycznym.
Prezentowane dane mają charakter wstępny.
Opracowanie merytoryczne: Urząd Statystyczny w Rzeszowie Dyrektor Marek Cierpiał-Wolan