Reklama
WIG82 745,58+1,45%
WIG202 436,05+1,72%
EUR / PLN4,30-0,20%
USD / PLN3,99-0,15%
CHF / PLN4,42-0,22%
GBP / PLN5,03-0,17%
EUR / USD1,08-0,04%
DAX18 492,49+0,08%
FT-SE7 952,60+0,26%
CAC 408 205,81+0,01%
DJI39 807,37+0,12%
S&P 5005 254,35+0,11%
ROPA BRENT87,07+1,60%
ROPA WTI82,70+1,20%
ZŁOTO2 234,24+0,06%
SREBRO25,03+1,87%

Masz ciekawy temat? Napisz do nas

twitter
youtube
facebook
instagram
linkedin
Reklama
Reklama

Due diligence w ramach M&A. Co warto wiedzieć?

Kancelaria Prawna RPMS | 13:12 08 grudzień 2022
Due diligence w ramach M&A. Co warto wiedzieć? | FXMAG INWESTOR
pexels.com
Reklama
Aa
Udostępnij
facebook
twitter
linkedin
wykop

Badanie należytej staranności oznacza działania, które wykonuje się przed transakcją fuzji lub przejęcia. I choć Vendor due diligence jest przeprowadzany przez sprzedającego, to w standardowym ujęciu taki ciężar spoczywa na nabywcy (kupującym). Jak wykonać due diligence, które poprzedza transakcję i które sektory są najważniejsze z perspektywy kupującego?

 

Due diligence - czym jest i jakie przynosi korzyści w kontekście M&A?

Ocena należytej staranności opiera się na precyzyjnym zbadaniu stanu prawnego, finansowego i biznesowego spółki przez kupującego, który planuje transakcję. Możliwość poznania jej mocniejszych i słabszych stron daje szansę nie tylko na lepsze przygotowanie się do rozmów, ale i szybsze znalezienie modelu współpracy, który będzie odpowiedni dla sprzedającego i kupującego.

Analiza przyszłego partnera handlowego jeszcze zanim przejdzie do negocjacji, daje wiele korzyści. W ten sposób:

  • spółka identyfikuje potencjalne zagrożenia i może szybciej podjąć środki zaradcze;
  • zyskuje możliwość ograniczenia ofert wyłącznie do precyzyjnie określonego kręgu odbiorców i skrócenia całego procesu transakcyjnego;
  • spółka rozważająca M&A w dużym stopniu ogranicza ryzyko błędu poprzez analizę kluczowych obszarów funkcjonowania kontrahenta (np. finanse i podatki, prawo pracy, sektor compliance lub AML);
  • może ocenić, jak zmieni się wartość podmiotów po ich połączeniu w stosunku do wartości poszczególnych przedsiębiorstw (tzw. synergia M&A).
Reklama

Trzeba zaznaczyć, że due diligence nigdy nie jest prowadzone w ten sam sposób. Zawsze powinno uwzględniać charakterystykę danej branży, działalności i sam cel transakcji. Inne wymogi napotkamy w przypadku firm z branży IT, jeszcze inne w przypadku przedsiębiorstw budowlanych lub z branży środowiskowej. W związku z tym konieczne jest wcześniejsze przygotowanie planu i dostosowanie go do konkretnych potrzeb.

 

Checklista due diligence

Fuzje i przejęcia są procesami wieloetapowymi oraz wielowątkowymi. Aby usystematyzować podejmowanie działania, kancelarie zajmujące się badaniami należytej staranności zaczynają od sporządzenia tzw. due diligence checklist. Jest to lista obejmująca najważniejsze obszary, które obejmuje się badaniem, wskazując jednocześnie, co w obrębie każdego z nich można uznać za najistotniejsze.

Mimo że sporządzenie checklisty nie jest odgórnie wymagane, to pozwala na lepszą organizację pracy, uniknięcie przestojów, oraz podzielenie całego zadania na mniejsze etapy. Kroki, które mogą znaleźć się w przykładowej checkliście dotyczącej technologicznego aspektu due diligence, to m.in. ustalenie oraz analiza:

  • listy wykorzystywanego software’u (zarówno własnego, jak i użytkowanego na licencji);
  • obciążenia systemu (w liczbie godzin pracy, zadań do wykonania);
  • wieku poszczególnych elementów wyposażenia i ich stanu techniczny;
  • umów outsourcingu z firmami z branży IT;
  • możliwości personalizacji software’u;
  • interface’ów łączących wykorzystywane systemy;
  • przestarzałych systemów (ang. legacy systems) oraz decyzja o kontynuacji ich wykorzystania lub konieczności zastąpienia;
  • istniejących recovery planów na wypadek awarii.

Warto, aby checklista była możliwie jak najbardziej dokładna. W ten sposób można uniknąć większości potencjalnych problemów, choć oczywiście wydłuży to czas trwania badania.

Reklama

 

Przebieg M&A due diligence – co powinno zawierać?

W ramach tego procesu kupujący chce jak najlepiej poznać firmę, z którą ma nawiązać współpracę. Z kolei więcej obszarów objętych badaniem należytej staranności pozwala uzyskać jak najbardziej wartościowe informacje zwrotne. Zazwyczaj przeprowadza się due diligence:

  • finansowy;
  • prawny;
  • podatkowy;
  • technologiczny;
  • compliance;
  • biznesowy.

Lista ta może być rozbudowywana o kolejne moduły działań – wszystko zależy od celu M&A i zakresu planowanej współpracy. Jednak te wymienione wyżej są tymi, które pojawiają się najczęściej. Na czym polegają poszczególne z nich?

 

Due diligence finansowy

W ramach oceny finansowego aspektu funkcjonowania firmy dokonuje się sprawdzenia realizowanych transakcji. Celem jest tutaj ustalenie wartości przedsiębiorstwa rozumianej jako wskaźnik EBITDA (ang. Earnings Before Taxes, Depreciation and Amortization). Ten etap pozwoli także ustalić strukturę kapitałową podmiotu i jego zapotrzebowanie na konkretny rodzaj finansowania:

  • dłużnego,
  • kapitałowego.
Reklama

Badania obejmują wyniki operacyjne spółki oraz korzyści z realizowanych transakcji po odjęciu od nich wszelkich poniesionych w związku z działaniami kosztów, np. logistycznych czy administracyjnych.

Częścią finansowego due diligence jest prognoza kolejnych działań spółki po realizacji M&A. Pozwlaa to sporządzić ogólny biznesplan kolejnych inwestycji i ustalić źródła ich finansowania oraz poszukiwania ewentualnych sponsorów.

Istotny element tej analizy to zweryfikowanie osiąganych przez spółkę Key Performance Indicators (KPI). Dzięki temu kupujący ustala, czy obrana strategia firmy sprawdzi się zarówno w której perspektywie, jak i długoterminowo.

 

Due diligence prawny

Kolejnym sektorem jest due diligence prawne. Dotyczy on wszystkich aspektów działalności spółki, w których zaistnieje konieczność przestrzegania obowiązujących przepisów. Analiza obejmuje głównie:

  • umowy zawarte z kontrahentami oraz firmami świadczącymi outsourcing;
  • umowy pracownicze;
  • akty założycielskie, umowy i statuty spółek;
  • uchwały podejmowane przez organy spółki lub wspólników;
  • polityki wewnętrzne.
Reklama

Badanie dokumentacji pozwala zarówno ocenić ich rzetelność i poprawność, jak i dokonać ich ewaluacji pod względem zabezpieczenia interesu sprzedającego (a w rezultacie – również kupującego).

Prawny due diligence uwzględnia też ocenę pozycji prawnej spółki w odniesieniu do toczących się sporów sądowych i postępowań administracyjnych. Zespół prowadzący badanie przeanalizuje przebieg toczących się procesów, treść decyzji administracyjnych i orzeczeń sądowych, oraz tytuły wykonawcze wydane na spółkę oraz przeciw spółce.

W ramach tego etapu należy zweryfikować:

  • wierzytelności spółki wraz z określeniem daty ich wymagalności;
  • stan zadłużenia spółki;
  • ustanowione zabezpieczenia na majątku należącym do spółki (np. hipoteka, zastaw, przewłaszczenie na zabezpieczenie);
  • terminy przedawnienia ewentualnych roszczeń;
  • upływ terminu do wniesienia środków zaskarżenia.

Cel jest części badania to zmniejszenie ryzyka prawnego pojawiającego się w wyniku realizacji transakcji M&A.

 

Due diligence podatkowy

Reklama

Badanie w kontekście podatkowym dotyczy ciążących na spółce zobowiązań publicznoprawnych. W tym przypadku checklista musi obejmować zwłaszcza ocenę prawidłowości rozliczenia różnych rodzajów podatku, takich jak:

  • PIT;
  • CIT;
  • VAT;
  • akcyza;
  • podatek od nieruchomości;
  • PCC.

Jest to również ocena realizowanych w spółce transakcji z perspektywy potencjalnego ryzyka podatkowego, oceny ich skutku dla sytuacji danego podmiotu, jednoznaczności rozstrzygnięć, oraz tego, jak wpływają na transakcję M&A.

Standardowy element podatkowego due diligence to stworzenie modelu optymalizacji podatkowej dla połączonych podmiotów. Jako optymalizację traktuje się tutaj działania zgodne z prawem, które poprzez wykorzystanie mechanizmów przewidzianych w przepisach, umożliwiają:

  • zmniejszenie zobowiązania podatkowego;
  • odsunięcie w czasie momentu powstania obowiązku podatkowego;
  • skorzystanie z dostępnych ulg i zwolnień podatkowych.

Aby umocnić pozycję spółki w ewentualnych postępowaniach z udziałem organów skarbowych, podmioty zmierzające do M&A powinny zastanowić się także nad uzyskaniem z odpowiednim wyprzedzeniem interpretacji podatkowych i opinii zabezpieczających. Dzięki temu ograniczą ryzyko podatkowe do minimum.

 

Due diligence technologiczny

Reklama

Badanie należytej staranności w dziedzinie nowych technologii ma szczególne znaczenie w firmach bazujących na stosowaniu oprogramowania, np. software house’y w branży IT. Tutaj należy poświęcić uwagę zwłaszcza takim kwestiom, jak:

  • identyfikacja zasobów oraz ich stanu technicznego;
  • wykorzystywane oprogramowanie i zakres uprawnień do niego;
  • ewentualne licencje na software, czas jej trwania i warunki;
  • możliwość integracji systemów obu firm oraz koszty i czas adaptacji;
  • umowy outsourcingu usług IT.

Eksperci z zakresu IT, czy wybrana kancelaria IT muszą dokonać oceny infrastruktury zgodnie ze skalą CVSS (ang. Common Vulnerability Scoring System), co pozwoli oszacować ryzyko ewentualnej utraty danych bądź ich modyfikacji przez osoby nieuprawnione.

W większym zakresie technologiczny due diligence można przeprowadzić także po to, aby ustalić próg wejścia na konkretny rynek (ang. Barriers to Entry). Będzie to wypadkowa potencjału przejmowanej spółki, walorów konkurencji i oczekiwań potencjalnego odbiorcy.

Oceny progu wejścia dokonuje się m.in. w branży elektroniki podręcznej, gamingowej, czy marketingowej, gdzie nowe rynki są zdobywane w ramach proponowania odbiorcom innowacyjnych rozwiązań szybciej od konkurencji. W efekcie im niższy ten próg, tym większe szanse na zysk mniejszym kosztem.

 

Due diligence compliance

Reklama

Badanie compliance w spółce dotyczy obiegu wszystkich procesów – zarówno tych wewnątrzpracowniczych, jak i z kontrahentami. Sprawdzenie należytej staranności w tym zakresie dotyczy sektorów:

  • HR;
  • podatkowego;
  • prania brudnych pieniędzy i przeciwdziałania terroryzmowi;
  • ochrony danych osobowych;
  • whistleblowingu i stworzonych w tym celu kanałów do obiegu informacji.

Duże znaczenie ma tutaj ocena zgodności w sektorze ochrony konkurencji i konsumenta. Poza typowym badaniem zgodności wyróżniamy też compliance branżowy, np. w branży ubezpieczeniowej, albo healthcare, którego ocena dotyczy jedynie firm działających w konkretnej branży.

Poprawność w zakresie compliance pozwala lepiej organizować działania firmy, ponosić niższe koszty działalności, a także zminimalizować ryzyko naruszeń i łatwiej identyfikować podmioty, które są za nie odpowiedzialne. Jest to szczególnie ważne w przypadku surowej odpowiedzialności podmiotów zbiorowych.

Efektywne działanie sektora compliance polega na pracy działu compliane lub tzw. compliance oficera. Badania zgodności umożliwia ocenę wewnętrznych procedur w odniesieniu do aktualnych przepisów, przygotowanie gotowych algorytmów działania, a także wdrożenie owych rozwiązań w kulturze organizacyjnej.

 

Due diligence biznesowy

Reklama

W przypadku aspektu biznesowego, ocena należytej staranności ma związek z realizacją założeń marketingowych. Takie badanie obejmuje więc:

  • realizowane kampanie marketingowe i ich skuteczność;
  • sposoby segmentacji odbiorców;
  • cykle życia poszczególnych strategii marketingowych;
  • portfolio produktowe i usługowe firmy oraz jego rozwój;
  • efektywność kanałów dystrybucji.

Specjaliści od marketingu analizują także otoczenie biznesowe przejmowanej spółki. Dotyczy to zarówno identyfikacji konkurencji spółki, jak i jej potencjału rynkowego i podejmowanych działań. Ogromną rolę odgrywa tutaj także analiza rynku, w tym zapotrzebowania na konkretne dobra czy usługi. Może być ono stałe albo sezonowe, co będzie mieć wpływ na zmianę sytuacji finansowej podmiotu w zależności od okresu, w którym działa.

 

Przygotowanie do due diligence

Przygotowując się do badania należytej staranności, należy najpierw podjąć decyzję, czy firma przeprowadzi wywiad samodzielnie, czy zleci to zewnętrznemu zespołowi specjalistów. W wersji nr 1 koszty przedsięwzięcia będą niższe, jednak rezultat może nie być wyczerpujący. Mogą pojawić się też problemy z interpretacją informacji zwrotnych, czy przejściowe zmniejszenie produktywności zakładu.

Z kolei jeśli powierzymy badanie due diligence w ręce kancelarii prawnej, zyskamy gwarancję należytej staranności. Zależnie od potrzeb, oceną zajmą się:

  • prawnicy;
  • doradcy podatkowi;
  • specjaliści z sektora IT;
  • osoby odpowiedzialne za ocenę HR.
Reklama

Zakres oceny merytorycznej ma ścisły związek z profilem działalności danej firmy. W związku z tym konieczne może okazać się zrekrutowanie do zespołu np. technologów produkcji, specjalistów z zakresu compliance, czy marketingu.

 

Wnioski

Powodzenie due diligence zależy przede wszystkim od otrzymania określonych informacji z odpowiednim wyprzedzeniem. Za to aby zabezpieczyć ich przepływ, warto zawrzeć umowę o zachowanie poufności w ramach umowy o zachowanie poufności NDA (ang. Non-Disclosure Agreement). NDA obliguje osoby realizujące due diligence do tego, aby utrzymywały uzyskane informacje w tajemnicy.

Ponadto sukces due diligence zależy również od efektywnej współpracy pomiędzy zespołem realizującym audyt a przedstawicielami spółki planującej M&A. Warto więc na bieżąco przekazywać wszelkie informacje i potrzebne dokumenty.

 

Marcin Staniszewski Kancelaria Prawna RPMS Staniszewski & Wspólnicy

Masz ciekawy temat? Napisz do nas

Chcesz, żebyśmy opisali Twoją historię albo zajęli się jakimś problemem?

Masz ciekawy temat? Napisz do nas

Napisz do redakcji


Kancelaria Prawna RPMS

Kancelaria Prawna RPMS

Kancelaria Prawna RPMS specjalizuje się w kompleksowej obsłudze podmiotów gospodarczych, ze szczególnym uwzględnieniem branży e-commerce oraz sektora IT. Doświadczona i szeroka kadra pozwala na świadczenie pełnego wsparcia prawnego, od ochrony właśności intelektualnej, ochrony marki, przez przekształcenia spółek, koordynowanie procesów windykacyjnych, po realizacje z zakresu prawa mediów oraz prawa transportowego. RPMS działa w wymiarze ogólnopolskim i posiada placówki w największych polskich miastach, a także międzynarodowym, pracując z zagranicznymi klientami z państw członkowskich Unii Europejskiej, a także wspomagając prawnie przedsiębiorców działających w skali międzynarodowej.
 


Reklama

Czytaj dalej