Czym są aktywa obrotowe w bilansie spółki? Zapasy, materiały, należności, produkty, rozliczenie międzyokresowe

Produkty, towary, należności, aktywa finansowe, środki pieniężne, krótkoterminowe rozliczenia, czyli wszystko, co możemy zaklasyfikować do aktywów obrotowych spółki. Co konkretnie jednak znajdziemy w tej bardziej płynnej części bilansu spółki po stronie jej aktywów?

Czym są aktywa obrotowe spółki?

Zaczynamy kolejny odcinek naszej serii edukacyjnej “Jak analizować spółki”, której partnerami są Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie i Biuro Maklerskie Alior Banku. 

Kontynuujemy temat bilansu spółki po stronie jej aktywów, czyli składników majątku przedsiębiorstwa, które znajdują się pod jego kontrolą i mają określoną wartość. W czwartym odcinku opisałem mniej płynny rodzaj aktywów spółki, czyli aktywa trwałe. Jeśli jeszcze nie widziałeś tamtego materiału, to warto do niego wrócić, bo podstawowa wiedza na ich temat jest potrzebna do tego, by poprawnie interpretować bilans spółki.

W tym odcinku zajmę się natomiast aktywami obrotowymi, czyli składnikami majątku o większej płynności, które nie są trwale związane ze spółką i w trakcie prowadzenia działalności mogą przyjmować inną postać. Oprócz tego, zakłada się że korzyści ekonomiczne wynikające z wykorzystania aktywów obrotowych są realizowane w okresie krótszym niż rok, oczywiście licząc od daty wykonania bilansu.

No dobrze, ale co to w ogóle znaczy, że aktywa obrotowe nie są trwale związane ze spółką i mogą przyjmować inną postać w czasie?

Myślę, że na to pytanie najlepiej odpowie rzut oka na to, co spółki rzeczywiście klasyfikują w swoich bilansach po stronie aktywów obrotowych. 

Rodzaje aktywów obrotowych w bilansie spółki

Aktywa obrotowe w bilansie są uszeregowane pod względem rosnącej płynności i standardowo dzieli się je cztery grupy:

• zapasy
• należności krótkoterminowe
• inwestycje krótkoterminowe 
• krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe

No dobrze, ale sam encyklopedyczny podział tak naprawdę nie mówi nam zbyt wiele na temat tego, co jest w środku każdej z tych grup aktywów trwałych. 

Czym na przykład są zapasy w bilansie spółki?

Jest to dość szeroka grupa aktywów, ale bynajmniej nie chodzi tutaj o rzeczy, które spółka gromadzi na trudniejsze czasy.

Do zapasów zalicza się materiały, półprodukty i produkty w toku, gotowe produkty i towary, a oprócz tego też zaliczki na poczet przyszłych dostaw. No to po kolei:

• materiały to zapasy, które w procesie produkcyjnym prowadzonym przez spółkę po prostu się zużywają. Np. w przypadku takiej spółki jak Arctic Paper, która zajmuje się produkcją papieru, podstawowym materiałem będzie celuloza. Do materiałów zalicza się też surowce, dlatego np. Grupa Azoty, która produkuje nawozy, będzie wrzucać w tę kategorię gaz ziemny. Co ciekawe, do materiałów można też zaliczyć części zamienne do maszyn i urządzeń, paliwa, a nawet środki czystości. Materiały mogą być zarówno wytworzone przez samą spółkę, jak i kupione
• półprodukty i produkty w toku to podkategoria, która zawiera produkty już częściowo przetworzone kupione przez spółkę oraz produkty, których proces wytworzenia jeszcze się nie zakończył (np. nawóz azotowy nie został jeszcze spakowany do worków i nie można go uznać za produkt gotowy do sprzedaży)
• gotowe produkty to jak sama nazwa wskazuje produkty, których produkcja się zakończyła i są gotowe do sprzedaży
• gotowe towary natomiast, mimo tego, że można by uznać je za to samo, co gotowe produkty, to nie można postawić między nimi znaku równości. Towary są bowiem zapasami, które są gotowe do sprzedaży, ale nie zostały wytworzone przez spółkę, tylko kupione
• zaliczki/przedpłaty na poczet przyszłych dostaw, to jak sama nazwa wskazuje, środki pieniężne, które spółka już dostała w ramach przedpłaty za wytworzenie produktu, którego produkcja się jeszcze nie zakończyła i nie został dostarczony

Struktura zapasów będzie się różnić w zależności od rodzaju prowadzonej działalności - np. spółka która coś produkuje będzie mieć w zapasach najwięcej materiałów i ewentualnie gotowych produktów (jeśli wartość materiałów jest dużo niższa od produktów, w tym też w toku produkcji, może to oznaczać, że np. są problemy z rynkami zbytu i produkty zalegają w magazynach, choć wiele zależy tu od charakteru i specyfiki branży). Spółka, która zajmuje się dystrybucją sprzętu, ale sama go nie produkuje, nie będzie wykazywać aktywów w kategorii produkty, ale powinna mieć znaczącą wartość towarów. Spółki typowo usługowe, np. firma informatyczna Spyrosoft mogą nie wyszczególniać zbyt wielu aktywów w ramach zapasów - wspomniany Spyrosoft wrzuca do tej kategorii sprzęt komputerowy, który kupił z zamiarem odsprzedaży w ciągu 12 miesięcy. I dlatego np. w sprawozdaniu za 2021 rok wartość zapasów wyniosła równe 0.

Należności krótkoterminowe w bilansie spółki

Kolejną kategorią aktywów obrotowych są należności krótkoterminowe, czyli te których termin uregulowania mija nie później niż 12 mc-y od daty stworzenia bilansu.

Dzielimy je na:

• należności z tytułu dostaw i usług: czyli wszystko to, za co spółka ma otrzymać pieniądze w ramach prowadzonej działalności, w tym też należności handlowe. Trzeba też pamiętać, że spółki które publikują sprawozdania w oparciu o krajową ustawę o rachunkowości wrzucają do należności z tytułu dostaw i usług również te, które mają termin uregulowania dłuższy niż rok
• należności z tytułu podatku dochodowego, dotacji i ubezpieczeń społecznych: tutaj zalicza się wszelkie nadpłaty naliczonych podatków i składek
• oprócz tego spółki w ramach aktywów obrotowych wykazują też należności dochodzone na drodze sądowej (zarówno w przypadku, gdy dłużnik nie chce z jakiegoś powodu zapłacić, jak i wtedy gdy jest niewypłacalny, a spółka chce rozpocząć egzekucję komorniczą)

Warto też zwrócić uwagę na wysokość odpisów, które są należnościami uznawanymi za nieściągalne. To, co spółka pokazuje w bilansie, to należności netto, czyli już po pomniejszeniu o odpisy aktualizujące, podobnie jak w pozostałych kategoriach.

Inwestycje krótkoterminowe w bilansie spółki

Na samym końcu aktywów obrotowych w bilansie znajdziemy inwestycje krótkoterminowe spółki, choć dziś zgodnie z międzynarodowymi standardami rachunkowości, częściej będą one rozdzielone na osobne kategorie:

• aktywa finansowe, takie jak papiery wartościowe (m.in. akcje innych spółek, obligacje, bony skarbowe)
• środki pieniężne i ich ekwiwalenty, czyli przede wszystkim pieniądze w banku i lokaty krótkoterminowe (do 3 miesięcy)
• inne aktywa finansowe, takie jak czeki i weksle, a także odsetki od lokat czy obligacji, otrzymane dywidendy, mogę się też tu znaleźć pożyczki udzielone innym spółkom

Można się też spotkać z tym, że w ramach aktywów obrotowych spółka wykaże aktywa trwałe przeznaczone do sprzedaży w ciągu najbliższych 12 miesięcy.

Krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe

Oprócz tego mamy jeszcze kategorię aktywów obrotowych o nazwie krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe. Są to po prostu nakłady finansowe poniesione przez spółkę w danym okresie sprawozdawczym, a które będą rozliczone nie później niż rok po sporządzeniu bilansu. Może to być np. czynsz za wynajem nieruchomości zapłacony w 2021 roku za cały przyszły rok z góry albo koszt licencji na oprogramowanie czy subskrypcji opłaconych na konkretny okres do przodu.

To właśnie wgląd w najważniejsze elementy kryjące się w aktywach obrotowych spółki. W kolejnym odcinku przyjrzymy się drugiej stronie bilansu, czyli pasywom, a później przyjdzie czas na to, żeby zebrać to wszystko i rozpocząć analizę sytuacji bilansowej spółki.