Reklama
WIG82 745,58+1,45%
WIG202 436,05+1,72%
EUR / PLN4,31+0,05%
USD / PLN4,00+0,19%
CHF / PLN4,43+0,09%
GBP / PLN5,05+0,15%
EUR / USD1,08-0,13%
DAX18 492,49+0,08%
FT-SE7 952,60+0,26%
CAC 408 205,81+0,01%
DJI39 807,37+0,12%
S&P 5005 254,35+0,11%
ROPA BRENT87,07+1,60%
ROPA WTI82,70+1,20%
ZŁOTO2 234,24+0,06%
SREBRO25,03+1,87%

Masz ciekawy temat? Napisz do nas

twitter
youtube
facebook
instagram
linkedin
Reklama
Reklama

Czy pieniądz może mieć termin ważności?

Jarosław Janecki | 18:27 02 lipiec 2021
Czy pieniądz może mieć termin ważności? | FXMAG INWESTOR
freepik.com
Reklama
Aa
Udostępnij
facebook
twitter
linkedin
wykop

Na przestrzeni wieków, system pieniężny w Polsce ulegał zmianie. Nasi praprzodkowie płacili m.in. denarami, szelągami, dukatami, talarami i markami. Istnieje wiele powodów wycofywania środków płatniczych z obiegu, jednak główną przyczyną takich działań są kryzysy. Patrząc z historycznej perspektywy, można wnioskować, że pieniądz ma termin ważności, który jednak nikomu nie jest znany. Nie o takie podejście jednak chodzi w tytułowym pytaniu. Problem sprowadza się bowiem do tego, czy władze monetarne świadomie, od początku wprowadzenia pieniądza, potrafią z góry określić termin jego ważności? Według oficjalnych informacji, Ludowy Bank Chin przetestował różne opcje wprowadzania dat ważności dla cyfrowych juanów. Wnoszenie takiej opcji do przygotowywanego cyfrowego juana, mogłoby dawać bankowi centralnemu możliwość stymulowania konsumpcji w okresach recesji. Z jednej strony, posiadacze elektronicznego juana byliby zmuszani do szybkiego wydawania waluty w okresach wskazywanych przez chińskie władze monetarne. Z drugiej strony, ograniczyłoby to możliwości oszczędzania cyfrowego juana.

W tworzeniu systemu pieniężnego niezbędne jest określenie jednostki pieniężnej, ustalenie jej zdolności do regulowania zobowiązań oraz wymienialności na waluty obce i zapewnienie warunków stabilnej wartości pieniądza. Ta ostatnia zasada ma kluczowe znaczenie w kontekście terminu ważności pieniądza. Wprowadzenie takiej możliwości zaburza podstawową cechę przypisaną pieniądzowi w formie materialnej, a mianowicie pewność, że kawałek papieru czy też metalu, będący środkiem płatniczym, pewnego dniu nie przestanie pełnić swojej funkcji. Zaufanie do pieniądza to jeden z podstawowych czynników, wpływających na skłonność do oszczędzania. Termin ważności pieniądza może tę regułę zakłócić. W sytuacji, gdy termin ważności jest wszystkim znany, tuż przed jego wygaśnięciem należałoby wymienić pieniądz na inny. Oczywiście mowa tutaj o sytuacji, w której to rzeczywiście będzie możliwe oraz sam termin ważności pieniądza będzie znany ich posiadaczom. Niewątpliwie sporej komplikacji ulega wówczas proces oszczędzania. Wprowadzenie terminu ważności pieniądza powoduje de facto utratę jednej z podstawowych funkcji, przypisywanej pieniądzowi, a mianowicie przechowywania wartości (tezauryzacji), możliwości wykorzystania do zakupów w przyszłości. Termin ważności pieniądza może spowodować problemy ze stabilnością jego wartości, co oznacza, że funkcja przechowywania wartości może zostać podważona.

Rozwój technologii pozwala na wprowadzenie pieniądza elektronicznego z terminem ważności. Takie próby przeprowadzają chińskie władze. Prawdopodobnie wraz z pojawieniem się cyfrowego juana, będzie również możliwość wprowadzenia daty ważności waluty. Poza wspomnianym problemem z oszczędnościami, z punktu widzenia władz fiskalnych jest to instrument pobudzający konsumpcję. Czy nie można jednak uzyskać podobnego efektu w inny sposób? Okres pandemii COVID-19 pokazał, że jest to możliwe. Potwierdzają to na przykład decyzje podejmowane w Niemczech i Polsce. Podstawowa różnica w stosunku do chińskiego pomysłu jest taka, że do gry weszły tym razem władze fiskalne, a wygenerowane koszty obciążyły budżet centralny. W okresie pandemii rządzący zastanawiali się, w jaki sposób neutralizować negatywne efekty szoku. W Niemczech podjęto decyzję o czasowym obniżeniu stawek podatkowych VAT dla wybranych produktów. Wraz z ogłoszeniem decyzji, wskazano termin powrotu stawek do pierwotnych poziomów. W efekcie nastąpiło przesunięcie części popytu. Ograniczony został, charakterystyczny dla okresów recesji, czynnik niepewności konsumentów, przejawiający się ograniczaniem konsumpcji, odkładaniem zakupów na przyszłość i zwiększaniem oszczędności. Dla części konsumentów stosowanie tego rodzaju „promocji” było czynnikiem, który zachęcił do wcześniejszego zakupu, a korzyść sprowadzała się do różnicy w stawkach podatku. Warto również przytoczyć rozwiązanie wprowadzane w 2020 roku w Polsce. Pomysł Polskiego Bonu Turystycznego przypomina funkcjonowanie pieniądza z terminem ważności. Bon stanowił narzędzie, mające na celu wsparcie finansowe gospodarstw domowych oraz krajowej branży turystycznej w okresie pandemii COVID-19. Był on jednorazową dopłatą w wysokości 500 PLN do wypoczynku na każde dziecko do 18. roku życia oraz obejmował jedno dodatkowe świadczenie w formie uzupełnienia bonu w wysokości 500 PLN dla dzieci z orzeczeniem o niepełnosprawności. Co ważne, Polski Bon Turystyczny przyjmował formę elektroniczną, zachowując ważność do końca marca 2022 roku, zatem w pewnym sensie pełnił rolę pieniądza z ograniczonym terminem ważności. Oczywiście z różnych powodów ten przykład nie może stanowić porównania jeden do jednego, jednak należy podkreślić, że bon w formie elektronicznej z okresem ważności nie przedstawia takich zagrożeń, jak sam chiński pomysł pieniądza z terminem ważności. Jest on bowiem w pełni akceptowalny przez społeczeństwo i nie przedstawia większych zagrożeń dla skłonności gospodarstw domowych do oszczędności. Można sobie wyobrazić, że w przyszłości w ramach stymulowania popytu, władze fiskalne będą korzystały z instrumentów, polegających na przykład na zasiłkach w formie bonów, umożliwiających skorzystanie z zakupu w określonym czasie. Jednak jest to rozwiązanie, które jeśli już zostanie wprowadzane, to jednak nie będzie zastępowało pieniądza, stanowiąc dodatkowy instrument władz fiskalnych. Pamiętajmy również, że bony z terminem ważności są finansowane z budżetu państwa, będąc rodzajem wydatków rządowych, tymczasem w przypadku pieniądza z terminem ważności, cały proces jest zarządzany i nadzorowany przez bank centralny.

Chińskie rozwiązanie niesie ze sobą duże zagrożenia, które sprowadzają się nie tylko do trudności, związanych ze skłonnością do oszczędzania, o czym wspomniano wcześniej. W momencie, kiedy takie idee wprowadzane są przez władze autorytarne, skutkują wzmocnieniem kontroli nad społeczeństwem oraz dają możliwości manipulowania systemem pieniężnym. Pieniądz z terminem ważności w formie chińskiego rozwiązania nie jest, z dzisiejszej perspektywy, rozwiązaniem, które mogłoby zostać zaadaptowane w dającej się przewidzieć przyszłości. To szczególnie niemożliwie w przypadku gospodarek, w których celem banków centralnych jest stabilizacja ceny pieniądza. Wiarygodność i transparentność systemu pieniężnego może być poważnie zakłócona w przypadku wprowadzenia pieniądza z terminem ważności. Stanowi to zbyt wysoką cenę, aby móc zakładać, że inne kraje będą skłonne do powielenia chińskiego eksperymentu, który wciąż jest jednak bardzo daleki od wprowadzenia w życie.

Masz ciekawy temat? Napisz do nas

Chcesz, żebyśmy opisali Twoją historię albo zajęli się jakimś problemem?

Masz ciekawy temat? Napisz do nas

Napisz do redakcji


Jarosław Janecki

Jarosław Janecki

Adiunkt w Szkole Głównej Handlowej w Warszawie, członek Towarzystwa Ekonomistów Polskich. W latach 2006-2009 główny ekonomista w banku Societe Generale w Polsce. Wcześniej pracował również w Ministerstwie Finansów oraz OECD.


Reklama

Czytaj dalej